Một tuần trước, tôi tình cờ tìm được bài viết này trên facebook:

Sau chừng 5 phút đọc, tôi nhận thấy tác giả bài viết đang cố chứng minh virus, vaccine, tây y “là cú lừa”. Nói chính xác, anh cho rằng virus không có hại, toàn bộ những lý thuyết về y tế, dịch tễ được dàn dựng chỉ để bòn rút tiền từ bệnh nhân, thu lợi ích cho các tập đoàn dược lớn, anh gọi những tập đoàn này là những “big pharma”. Để bắt đầu, anh đưa ra một câu truyện, sau đó lồng ghép vào một giả định hư cấu về louis pateur, và tiếp theo sau đó là một bộ 3 giả thuyết về vi sinh vật do tác giả tự nghĩ ra, cuối cùng là một ví dụ nghe có vẻ hợp lí: “thú rừng khỏe hơn vật nuôi trong nhà”.

Quá đủ để kết luận “virus là cú lừa”.

Nhưng, đó là với tác giả. Còn trên thực tế, giả định Louis Pasteur “bỏ quả bóng vào cái chứa đầy ” khá…vô lý, không có minh chứng, không có nghiên cứu, không có nguồn tư liệu uy tín, tất cả ta có là lời khẳng định của tác giả rằng ông Pasteur đã làm ra một việc khủng khiếp như vậy, và…thế thôi. Bất ngờ hơn, tác giả đưa ra 3 “sự thật”, không qua kiểm nghiệm, thống kê, hay xây dựng trên bất kì hệ thống lí thuyết nào. Để thêm phần thuyết phục anh ta đưa ra 1 ví dụ (thú rừng khỏe hơn vật nuôi trong nhà) vừa mơ hồ (anh không cho biết những tiêu chí đánh giá sức khỏe, thống kê từ đâu, động vật nuôi trong điều kiện như thế nào hay lấy mẫu chung,…) vừa thiếu chính xác so với số liệu thực tế (theo thống kê, nhiều loài động vật sống lâu hơn khi được nuôi trong nhà; động vật được chích ngừa, phòng bệnh bài bản ít mắc các bệnh dại, bệnh bò điên,…hơn so với thú hoang,…). Hàng loạt các lỗi logic trong bài (ở “sự thật” 3, tác giả khẳng định virus là “chất thải của tế bào, là chất trơ”, tức ngầm khẳng định nó không thể thực hiện bất kỳ chức năng hóa, sinh học nào, trong khi trước đó ở “sự thật” 2, virus lại “làm công việc dọn dẹp và đào thải chất độc”), cộng thêm hàng tá hoạt động nghiên cứu về vi sinh vật từ trước đến nay, cho thấy lập luận của tác giả chưa có căn cứ và là vô giá trị.

Tôi chắc rằng sẽ chẳng có ai tin vào mớ lí thuyết nửa mùa trên, nhưng tôi đã lầm. Hơn 300 bình luận đồng ý với ý kiến của tác giả, tỏ ra hưởng ứng bằng cách đưa ra một số kết luận (cũng phi logic không kém), họ kêu gọi mọi người ngừng đi bác sĩ, ngừng dùng thuốc, vaccine,… Chỉ có một số rất ít bình luận chỉ ra những điểm vô lý, phi khoa học, nhưng cũng bị những bình luận của tác giả và nhóm người ủng hộ kia áp đảo.

Đó là lần đầu tiên tôi nhận thức được mức độ ảnh hưởng của phong trào anti vaccine.

I/Vài nét về anti vaccine

Phong trào anti-vaccine bắt đầu vào thế kỷ 18 ở Mỹ và Anh, phát triển trong thế kỷ 19 và 20 vì vấn đề nhân quyền. Cụ thể, mời bạn đọc tham khảo qua link sau: Lịch sử phong trào chống tiêm chủng (Anti-Vaccine) - Y Học Cộng Đồng (yhoccongdong.com)

Nguyên nhân diễn ra phong trào anti vaccine, thông thường là do sự lo ngại về tính an toàn của vaccine. Đôi khi, phong trào này diễn ra để phản đối sự can thiệp của nhà nước trong việc thực hiện y tế cộng đồng, tiêm phòng bắt buộc.

Những anti vaxxer (những người tham gia phản đối vaccine) chủ trương nâng cao miễn dịch tự nhiên, thay vì “tiêm hóa chất để đổi lấy kháng thể chống lại virus”. Họ cho rằng không nên tiêm vaccine vì chúng có tác dụng phụ, hoặc không có tác dụng ngừa virus; với một số bệnh không còn phổ biến, họ cho rằng nó sẽ không xuất hiện lại, hoặc chúng ta đã có miễn dịch cộng đồng, vì thế không cần tiêm vaccine với các loại bệnh này.

Cá biệt, một số anti vaxxer tuyên truyền thuyết “big pharma” (thuyết âm mưu cho rằng các công ty dược đang che dấu những phương pháp chữa bệnh hiệu quả, dàn dựng những học thuyết y khoa,… để thu lợi) và kêu gọi bài trừ hoàn toàn các phương pháp chữa trị, thuốc men, phòng ngừa dịch tễ. Đương nhiên, đa phần những lập luận tuyên truyền loại này là phản khoa học.

Với sự nỗ lực truyền thông, cộng đồng này ngày càng phát triển, kéo theo đó hệ lụy không ngờ: sự trở lại và bùng phát của những bệnh dịch tưởng chừng gần như biến mất, như sởi, bạch hầu,…

- The New York Times cho biết, kể từ năm 2014, dịch sởi bắt đầu bùng phát trở lại tại Mỹ với 644 ca mắc bệnh ở 27 bang, nhất là ở các khu “ổ chuột”. Khoảng 90% số người nhiễm bệnh là do không tiêm vaccine phòng bệnh. Tháng 5 vừa qua, trào lưu chống tiêm chủng vaccine lại tiếp tục xuất hiện trong cộng đồng người Mỹ gốc Somalia tại bang Minnesota, khiến bang này hứng chịu dịch sởi được cho là tồi tệ nhất trong gần 30 năm.

Không chỉ tại Mỹ, chỉ trong năm 2015, khoảng 134.200 người đã chết vì bệnh sởi, chủ yếu là trẻ em dưới năm tuổi dù vaccine phòng sởi được chứng minh an toàn và hiệu quả. Ước tính, chỉ trong tháng 1-2017, 559 ca nhiễm sởi đã được phát hiện tại châu Âu, trong đó Pháp, Đức, Italia, Romania, Ba Lan, Thụy Điển là những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất, với 474 ca nhiễm. Sau đó Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết mọi nguyên nhân khiến dịch sởi bùng phát tại đây là do phong trào “anti-vaccine”.

Phong trào này đã phát triển một cách mạnh mẽ đến mức tại chín bang của Mỹ, chỉ có chưa đến hai phần ba trẻ em từ 19 đến 35 tháng tuổi được tiêm chủng đầy đủ bảy bệnh cơ bản (bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt, sởi, quai bị và viêm gan B). Cũng như Mỹ, tỷ lệ này ở Anh, Pháp cũng chỉ đạt dưới 95%.- trích Hiểm họa từ phong trào “anti-vaccine” - Báo Nhân Dân (nhandan.vn)

Một số anti vaxxer biểu tình tại Hoa Kỳ

II/Anti vaccine tại Việt Nam

Tại Việt Nam, phong trào này còn tương đối mới mẻ, tuy nhiên, với sự quan tâm của người Việt đối với vaccine và dịch Covid những năm vừa qua, cộng đồng anti vaccine đã tạo dựng được chỗ đứng và ngày càng phát triển. Đương nhiên, đây là điều đáng buồn.

Vì sao tôi lại nói là đáng buồn? Thử mà xem, hãy lên google, gõ “anti vaccine”, hay gì đó tương tự, ta có hàng ngàn kết quả tìm kiếm, đa phần là “anti vaccine là nguyên nhân bùng phát dịch X”, “anti vaccine là nguyên nhân bùng phát dịch Y”, “hệ lụy không ngờ của phong trào anti vaccine”, và hàng tá bài báo nước ngoài khác nói về hậu qủa của anti vaccine,…

Nhưng đoán xem, chỉ cần lên Facebook, vào trang cá nhân: (1) Tạ Đức Chính | Facebook

Hay: (1) Kiên Trần | Facebook

Chỉ riêng trên 2 trang cá nhân này thôi, ta có hàng trăm bài viết về cách trị ung thư ( bằng thân nhiệt, bằng nho, hạt táo), trị covid không cần đi bác sĩ, không cần chích ngừa,… Một số bài viết cho rằng không cần chữa covid vì…virus không có thật,… ( lí thuyết này bị xem là ngụy khoa học). Đa phần những bài viết này đều được cóp nhặt đâu đó từ cộng đồng anti vaxer, do những anti vaxxer dựng nên, chủ yếu bằng cách cắt xén, trích dẫn thông tin, tin tức sai lệch có chủ đích. Tôi nhớ có lần đọc được bài viết chứng minh virus không có thật của một anti vaxxer, anh này thậm chí còn trích dẫn sách vi sinh y học của một trường đại học, tuy nhiên anh này thêm bớt một số vị trí quan trọng, tạo thành một học thuyết mới mâu thuẫn với chính lí thuyết mà anh trích dẫn. Ngạc nhiên là, với mỗi bài như vậy, có hàng trăm, hàng ngàn bình luận ủng hộ, chia sẻ các biện pháp “chữa bệnh tự nhiên”, một số bài đăng có hàng trăm bình luận kêu gọi không tiêm ngừa covid.

Xin được nhắc lại: năm 2019, khi dịch sởi bùng phát, có một con số rất đáng chú ý: 97% số ca nhiễm sởi ở trẻ trên 9 tháng tuổi tại TP.HCM xuất phát từ nguyên nhân trẻ không được tiêm ngừa.

III/ Nhận biết đâu là anti vaccine

Để nhận biết đâu là anti vaccine, cần cập nhật thông tin y tế thường xuyên, nâng cao kiến thức. Ưu tiên theo dõi tin tức trên những tạp chí, báo uy tín, chất lượng, theo dõi cổng thông tin truyền thông của Bộ Y Tế để nhận được thông tin nhanh và chính xác về vaccine, y tế cộng đồng.

Tác giả: Khánh Gia Nguyễn 

--------------------------------

Bạn đam mê viết lách, nhận giải thưởng (tổng trị giá +22,000,000 VNĐ / tháng, sách, chứng nhận Social Impact Awards) và muốn được tạo thương hiệu cá nhân tới hàng triệu người trong cộng đồng của YBOX.VN? Xem chi tiết tại link: http://bit.ly/TrietHocTuoiTre-Info

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Cuộc thi Triết học Tuổi trẻ do Ybox đồng sáng lập và tổ chức. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ tên tác giả và nguồn là ""Tên tác giả - Nguồn: Triết Học Tuổi Trẻ"".  Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.