Sau Thất Lạc Cõi Người, Nữ sinh là một tác phẩm xuất sắc khác của Dazai Osamu bao gồm nhiều câu chuyện ngắn với chủ đề về người phụ nữ Nhật Bản. Với lối văn phong hài hước u buồn, Nữ sinh chắc chắn là tác phẩm bạn phải đọc một lần trong đời để cảm nhận mọi mùi vị của nhân gian và sống theo cách mà Dazai đã viết “Đã là con người thì phải chìm đắm trong đau khổ của niềm thương ghét con người một đời mới được.”

1. Dazai Osamu - một đường bay tự huỷ (theo lời dịch giả Hoàng Long): 

Một đường bay tự huỷ đó là tên mà dịch giả Hoàng Long đặt cho bài viết về Dazai Osamu - nhà văn tài hoa bạc mệnh mà cuộc đời là những đau thương, vỡ mộng và sự u buồn. Ông là nhà văn chủ chốt của dòng văn học “vô lại phái", một khuynh hướng văn học “tự huỷ” phản kháng xã hội và nổi loạn sau Thế chiến thứ hai. Cuộc đời Dazai cũng hướng đến sự tự huỷ, nhà văn đã từng tự sát năm lần, luôn ruồng rẫy bản thân và bế tắc tột độ. Con người Dazai luôn tự cảm thấy mình khác biệt và ông hiểu về thực tế cuộc sống khi mà con người không bao giờ chịu phục tùng con người, thế giới luôn đầy giả dối và con người dễ dàng hắt hủi lẫn nhau. Và cũng vì hoàn cảnh khách quan, bản thân nhà văn với sự nhạy cảm, nỗi cô đơn, trầm mặc mà cuộc đời của Dazai Osamu là một vòng xoáy đau thương. Những tác phẩm của Dazai dù mang màu sắc u buồn nhưng luôn chứa đựng sự yêu thương, gần gũi với con người. Những dòng văn viết ra luôn mang những nỗi niềm, suy tư nhưng không hề lên gân giả tạo như thể đó là những trang nhật ký của một con người đầy khổ đau vậy. Ngòi bút của Dazai còn khiến ta cảm động như thể đang đọc chính câu chuyện của mình. 

Nỗi khổ đau là đêm nhẫn nhục phục tùng. Là ngày cam chịu. Thế gian này phải chăng chính là một nỗ lực cam chịu chăng? Chịu đựng nỗi cô đơn? Tuổi trẻ, theo đó, bị gặm nhấm và hạnh phúc được tìm thấy trong những ngõ hẻm chật hẹp, tối tăm.

Bài hát của tôi đã mất đi tiếng ca, tôi đã lang bạt rong chơi một thời gian dài ở Tokyo. Trong thời gian đó, tôi bắt đầu khe khẽ viết ra không phải bài ca mà có thể gọi là “lời thì thầm cuộc sống” rồi từng chút một theo con đường văn học mà mình nên đi, nhờ vào tác phẩm mà tôi được người ta biết đến… Chỉ có vậy thôi nhưng ít nhiều cũng có chút tự tin, tôi bắt tay vào viết một cuốn tiểu thuyết dài mà mình đã ấp ủ từ lâu.

2. Tác phẩm:

Cuốn Nữ Sinh là tập hợp của chín truyện ngắn với đề tài về người phụ nữ Nhật Bản: đó là Trúc Thanh, Người vợ, Nữ tác gia, Nữ sinh, Một chuyến đi, Một ngày trọng đại, Tờ tiền giấy, Tiếng nói nhà văn và Aomori. Trong đó nổi bật nhất là truyện ngắn Nữ sinh được Dazai Osamu viết dựa trên cuốn nhật ký của một độc giả nữ tên là Ariake Shizu (lúc bấy giờ 19 tuổi) miêu tả một cách vô cùng đặc sắc, tinh tế diễn biến tâm lý của một nữ sinh 14 tuổi trong vòng một ngày. Tác phẩm này nhanh chóng không chỉ được các độc giả mà cả giới nhà văn yêu thích. Cũng giống với truyện ngắn đặc sắc Nữ Sinh, Nữ tác gia là câu chuyện về một diễn biến tâm lý của một nữ nhà văn khi nhớ về quá khứ, suy ngẫm về hiện tại và tương lai. Người vợ dựa trên một câu chuyện có thật về một người buôn giấy qua lại thân mật với một cô du nữ, vì quá dằn vặt giữa nàng và người vợ của mình, cuối cùng chọn cách tự sát đôi với người tình. Trong Nữ sinh còn có những câu truyện Dazai viết để tỏ lòng, để thể hiện quan niệm nghệ thuật luôn cố gắng đi tìm cảm hứng, tiêu biểu là Tiếng nói nhà văn và Một chuyến đi.

Hầu hết các truyện trong tuyển tập tập đều có nhân vật chính là nữ với những miêu tả tâm lý hết sức tinh tế và cao sang. Không những thành công với thể loại tự truyện (tư tiểu thuyết), Dazai còn chứng tỏ bản lĩnh bậc thầy của mình trong việc am hiểu tâm lý phụ nữ xứ Phù Tang. Qua tác phẩm của Dazai, tâm hồn Nhật Bản; vốn kiềm nén và khép kín, có thể hiện cũng rất cô đọng, như thơ Haiku, như kịch No, như phim Ozu; lại được chuyên chở qua ngôn ngữ văn chương một cách dịu dàng nhưng không kém phần mãnh liệt.

Cuộc đời Dazai Osamu là một bể khổ, bế tắc vì không thể thoát khỏi sự u buồn và tuyệt vọng. Đó là lý do mỗi khi đọc truyện của Dazai, ta luôn cảm nhận được một nỗi buồn len lỏi, thấm thía và ám ảnh. Những nỗi buồn đó lẳng lặng ẩn sau mạch cảm xúc của nhân vật và được tác giả miêu tả cẩn thận từng chi tiết và ở đó từng phút giây cảm xúc như thể đó là nỗi buồn của chính nhà văn vậy. Mỗi nhân vật trong Nữ sinh, dù có ở độ tuổi trưởng thành hay ở độ tuổi thanh thiếu niên đáng ra phải tràn đầy sức sống, đều như đang chìm dần trong sự u buồn và vòng luẩn quẩn của thời gian. 

Những điều buồn bã cứ chất đầy lên đầy lên trong lồng ngực, không sao chịu đựng nổi. Không được, ghét quá đi! Buổi sáng là khi mình trở nên xấu xí nhất. Hai chân mệt rũ ra rồi chẳng muốn làm gì nữa. Có lẽ tại chưa ngủ đẫy giấc chăng? Buổi sáng thì khoẻ mạnh gì chứ, cũng là lời dối trá cả thôi. Buổi sáng màu xám tro. Lúc nào cũng như nhau cả. Là hư vô trống rỗng nhất. Nằm trên giường vào buổi sáng, lúc nào tôi cũng thấy yếm thể bi quan. Ghét quá! Bao nhiêu chuyện xấu xa hối hận ập đến vào tim tôi cùng một lúc khiến tôi phiền muộn rã rời.

Theo lời của dịch giả Hoàng Long, các tác phẩm của Dazai đều được viết bằng một văn phong hài hước u mặc, khắc hoạ chân thành thực sự yếu đuối và tuyệt vọng rất con người, không lên gân giả tạo. Bởi mỗi câu chữ đều chứa đựng cảm xúc cá nhân và kinh nghiệm của bản thân Dazai mà khi đọc chúng, ta đều dễ dàng đồng cảm và thấu hiểu cho cảm xúc nhân vật. Trong Nữ sinh, đó là những người phụ nữ, những người vợ luôn mang suy tư, mang suy nghĩ sâu sắc, lo lắng cho gia đình và như người vợ trong Một ngày trọng đại họ lo lắng cho đất nước khi chiến tranh ập đến. Tất cả đều chân thực, gần gũi và bởi vậy, in đậm trong tâm trí người đọc. Đối với mình, nhân vật mà Dazai xây dựng mang những nỗi buồn đẹp của một người nghệ sĩ, của một người nhạy cảm và ý thức về hiện thực cuộc sống. 

Những kẻ hoá thân thành chim thú mà cảm thấy hạnh phúc thực sự sẽ bị thần linh chán ghét nhất. Một lần, để cảnh tỉnh chàng nên đã để cho chàng bị tên bắn trúng, gửi trả về trần gian, nhưng chàng vẫn khao khát trở lại thế giới loài quạ. Lần này, thần linh quyết định đưa chàng đi xa, cho hưởng thụ niềm vui thú, để xem chàng có bị chìm đắm trong khoái lạc mà quên đi hoàn toàn thế giới con người hay không? Nếu quên thật sự thì hình phạt cho chàng sẽ khủng khiếp đến độ ta không thể nào nói ra được. Hãy trở về đi. Chàng đã hoàn toàn vượt qua cuộc thử thách của thần linh rồi đó. Đã là con người thì phải chìm đắm trong đau khổ của niềm thương ghét con người một đời mới được. Không có cách nào thoát được cả đâu. Chỉ có nhẫn nhục và luôn cố gắng mà thôi.

Ta được đọc về sự yếu đuối, mong manh trong cảm xúc của con người trong những truyện ngắn mang tính tự thuật của tác giả. Dù sự u buồn, trầm mặc đặc trưng của Dazai Osamu luôn hiện rõ nét trong Nữ sinh, ta vẫn thấy được những mong ước hạnh phúc, những tia sáng hy vọng trong suy nghĩ của nhân vật. Người vợ trong Một ngày trọng đại mong ước một đất nước hoà bình, còn trong truyện ngắn Nữ sinh, những trang nhật ký chi tiết bộc lộ mong ước về một cuộc sống tự do, khỏi chính những cảm xúc bế tắc của mình. Họ dù cho có yếu đuối, mong manh và bế tắc nhưng luôn đấu tranh với chính bản thân, đấu tranh vì những khát vọng và sự thay đổi. Sự đấu tranh của nhân vật cũng chính là sự đấu tranh trong tư tưởng, cảm xúc của nhà văn. Dazai ý thức về sự khác biệt của mình, ý thức về sự thật rằng con người không bao giờ chịu phục tùng con người và vì không được thấu hiểu, ông luôn mang một cảm giác lạc loài, cô độc càng thêm đau khổ vì sự nhạy cảm vốn có của một người nghệ sĩ. Dazai đấu tranh trong suy nghĩ để tiếp tục sống, tiếp tục công cuộc làm người. 

Vì thế, dù văn chương dở tệ, tôi cũng chú ý để không viết một lời nào dối trá. Mà vì viết cho hậu thế những năm hai ngàn bảy trăm nên thật sự là vất cả. Tuy nhiên cũng không nên viết cứng nhắc quá. Theo như sự đánh giá của ông nhà thì văn chương trong thư từ và nhật ký của tôi rất chi là nghiêm túc và cảm xúc thì rất đỗi cùn mòn. Vì không có chút cảm xúc nào nên văn chương chẳng có gì đẹp đẽ. 

Mặc dù cái chuyện tận lực với người, giết đi cảm xúc của mình là chuyện hay đấy nhưng từ bây giờ trở đi nếu mỗi ngày phải ép mình cười đùa, đưa đẩy với những loại người kiểu như gia đình Imaida thì có lẽ tôi sẽ phát điên mất. 

Thật là quá sức ích kỷ. Cả mẹ và tôi nữa đều là những người phụ nữ yếu đuối như nhau. Từ bây giờ trở đi tôi muốn hài lòng với cuộc sống chỉ có hai mẹ con, muốn tạo dựng những ngày tháng mà mẹ là trung tâm, sẽ tìm hiểu tâm trạng của mẹ mà đáp ứng, sẽ nói chuyện ngày xưa, nói chuyện về cha, dù một ngày cũng được. Và tôi muốn cảm nhận được ý nghĩa cuộc sống tràn đầy. Mặc dù tôi thật sự lo lắng cho mẹ, muốn trở thành một đứa con gái ngoan nhưng hành động và lời nói của tôi cứ như một đứa bé ích kỷ. Chỉ toàn là sự dơ bẩn và nỗi hổ thẹn. Sự khổ đau, chịu đựng, cô đơn và buồn bã là cái gì vậy chứ? Nếu nói cho rõ ràng thì đó là cái chết.

Nữ sinh là minh chứng cho tài năng miêu tả tâm lí nhân vật xuất sắc của Dazai. Từng suy nghĩ, từng lát cắt cảm xúc đều được diễn đạt bằng ngôn từ được chắt chiu, chọn lọc. Chúng thân mật và không hề giả tạo như thể ta đang đọc những nỗi niềm sâu thẳm nhất của con người. Những nhân vật giống trở thành người ta quen biết, hơn cả vậy như chúng ta đang đọc với chính câu chuyện đời của mình. Mạch suy nghĩ cứ nối liền nhau, ít khi có đoạn đứt quãng khiến ta không thể dừng đọc. Sự liền mạch tạo thành vòng xoáy suy nghĩ khiến ta dần quên mất những điều đang xảy ra xung quanh mà chỉ tập trung vào những gì đang xảy ra bên trong. Đó là biệt tài của Dazai một con người đã trải qua rất nhiều cảm xúc, mâu thuẫn và đấu tranh mãnh liệt trong nội tâm.

A, cái cảm giác khi mở mắt thức dậy thật thú vị. Như khi chơi trốn tìm, ngồi bó gối nấp trong ngăn tủ đựng chăn mền tối tăm, đột nhiên bị Dekochan kéo cửa mở ra, ánh sáng trời tràn vào và Dekochan nói “tìm thấy rồi nhé". Sự chói mắt rồi thì một nỗi bất an kỳ lạ lan đến và ngực đập thình thịch, chỉnh trang lại phía trước bộ kimono, hơi ngại ngùng bước ra khỏi ngăn tủ rồi đột nhiên bừng sáng giận dỗi. Cái cảm giác như vậy đó. Mà không, cũng chẳng phải cảm giác đó đâu. Có một cái gì đó không thể nào chịu đựng nổi. Như khi ta mở một cái hộp ra, trong đó lại có một cái hộp nhỏ hơn, ta mở cái hộp nhỏ đó ra lại thấy một cái hộp nhỏ hơn nữa, rồi một cái hộp bé hơn, cái hộp bé xíu nữa, cứ như vậy mở đến bảy tám cái hộp ra cuối cùng đến một cái hộp nhỏ như con súc sắc, ta mở thử ra xem sao thì thấy chẳng có gì hết, hoàn toàn trống rỗng. Một cảm giác gần như là vậy đấy. 

Ngoài khả năng miêu tả tâm lý con người một cách xuất sắc, Dazai còn có một biệt tài khác là tái hiện không gian qua ngôn từ rất đặc sắc. Không gian nghệ thuật mà Dazai xây dựng luôn rất chân thực và gần gũi, không xa hoa mà vô cùng giản dị. Trong truyện ngắn Nữ sinh, cô bé nhớ về những khu vườn đầy hoa, nhớ về những kỉ niệm cùng bố và nhớ về hương hoa thoảng qua vào ban đêm, trước khi những trang nhật ký được đóng lại. Những kí ức hiện về luôn rất chi tiết, mang tính nghệ thuật cao và đôi phần u buồn vì sự thật rằng chúng đã qua đi, không thể quay trở lại. Màu sắc của những ký ức dù nhuốm màu sắc u buồn và chỉ hiện lên ngắn ngủi nhưng nhờ chúng mà mới cuộc sống của các nhân vật mới sống động hơn. 

Ánh nắng chiều tan vào trong làn sương mù, thấm vào trong đó nên vì vậy mà sương mù trở thành màu hồng mềm mại như vậy chăng? Làn sương hồng lờ lững trôi đi, lặn sâu vào phía giữa hàng cây, lướt trên mặt đường, vuốt ve đồng cỏ và rồi bao bọc lấy tôi bồng bềnh và êm dịu. Làn ánh sáng hồng dịu dàng chiếu sáng đến từng sợi tóc tôi, xoa vuốt tôi một cách mềm mại. Hơn thế nữa, bầu trời thật đẹp. Trước bầu trời này, lần đầu tiên từ khi sinh ra tôi muốn cúi đầu nhìn xuống. Bây giờ tôi đã tin vào thần linh. Màu sắc của bầu trời bây giờ là màu gì vậy nhỉ? Hoa hồng, lửa cháy, cầu vồng, đôi cánh thiên sứ, một ngôi chùa lớn. Không, không phải như thế. Có cái gì đó thần thánh hơn. Nước mắt tôi như sắp sửa ứa ra và tôi nghĩ “mình muốn yêu mến tất cả mọi người.” Nhìn chăm chú vào bầu trời, tôi thấy bầu trời dần dần biến đổi. Dần dần trở thành màu xanh. Chỉ toàn thở dài, tôi muốn mình trở nên trần trụi. Đến bây giờ tôi chưa từng thấy lá cây và cỏ dại trong suốt đẹp đẽ đến thế. Tôi lén chạm thử vào một cọng cỏ.

Tôi muốn sống một cách đẹp đẽ.

Hơi bị kích động, tôi đi xuống nhà bếp nhưng trong khi vo gạo tôi lại cảm thấy buồn trở lại. Tôi nhớ căn nhà cũ ở Koganei. Nỗi nhớ quay quắt đến thiêu đốt ngực tôi. Căn nhà cũ tuyệt diệu có cha và có chị. Mẹ tôi lúc đó hãy còn trẻ. Tôi từ trường học trở về nhà là nói chuyện tíu tít với mẹ với chị những điều thú vị trong căn bếp hay nơi phòng khách.  Tôi được ăn nhẹ rồi khi thì làm nũng với hai người, khi thì cãi nhau với chị rồi sau đó thể nào tôi cũng bị mắng, tôi lao ra ngoài, lấy xe đạp chạy đi thật xa, đến tối quay trở về nhà mọi người lại ăn cơm vui vẻ. Thật sự đã rất vui. Không có chuyện ngắm nhìn mình hay gớm ghiếc về sự dơ bẩn của mình, chỉ đơn thuần là sự nũng nịu thôi. Tôi đã hưởng thụ được một đặc quyền to lớn ngần nào. Và cả sự êm đềm. Không lo lắng, không cô đơn, không khổ sở.

Ám ảnh, buồn và sâu lắng là những gì mình cảm nhận được sau khi đọc Nữ sinh. Và mình đặc biệt ấn tượng với truyện ngắn Người vợ vì cái kết gây bàng hoàng nhưng ám ảnh hơn đó là tâm lý của người vợ: giận dữ, phiền muộn hơn là đau buồn trước cái chết vì lý do tự sát của người chồng. Sự u buồn khi phảng phất, khi nặng nề đến ám ảnh cùng với khả năng miêu tả tâm lý bậc thầy của Dazai cũng như cách ông tái hiện lại không gian ký ức thực sự khiến cho bất cứ ai đọc tác phẩm đều như bị cuốn vào mạch cảm xúc của nhân vật. Và càng xót thương hơn nữa cho một nhà văn tài hoa bị vây trong cùng khốn.

Tác giả: Diệp Anh

--------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy

Bạn đam mê viết lách, yêu thích đọc sách và muốn lan tỏa văn hóa đọc tới cộng đồng của YBOX.VN? Đăng ký để trở thành CTV Bookademy tại link: http://bit.ly/bookademy_ctv 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ “Tên tác giả – Bookademy”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.