“Bạn có dám giết một người để cứu năm người?”

Có lẽ không ai trong số chúng ta là đã chưa từng nghe qua về “vấn đề xe đẩy” (hay trong tiếng Anh là The Trolley Problem). Đây là một thí nghiệm đạo đức giả tưởng nổi tiếng, trong đó nó đặt ra một tình huống giả định mà khiến những người tham gia vào thí nghiệm này bắt buộc phải lựa chọn giữa hai kết quả tiêu cực. Để nói một cách đơn giản, nội dung của thí nghiệm này có thể được tóm tắt chỉ bằng một câu hỏi: “bạn có sẵn sàng giết một người để cứu năm người hay không?”. Còn cụ thể hơn thì, vấn đề đầy đủ là như sau:

“Có một chiếc xe đẩy đang chạy xuống đường ray xe lửa. Phía trước, có năm người bị trói trên đường ray và không thể di chuyển, trong khi chiếc xe đẩy ấy thì lại đang lao thẳng về phía họ. Bạn đang đứng ở một khoảng cách khá là xa trong bãi xe lửa, và bên cạnh bạn là một cái đòn bẩy. Nếu bạn kéo cái đòn bẩy này, chiếc xe đẩy kia sẽ chuyển hướng sang một bộ đường ray khác, và bạn sẽ cứu được năm người kia. Tuy nhiên, bạn nhận ra rằng trên bộ đường ray khác ấy lại cũng có một người đang ở trên nó. Bạn có hai (và chỉ hai) lựa chọn:

1 - Bạn sẽ không làm gì cả, và trong trường hợp đó xe đẩy sẽ giết năm người trên đường chính.

2 - Bạn sẽ kéo cần gạt, chuyển hướng xe đẩy sang đường ray phụ, nơi nó sẽ giết một người nhưng cứu được năm người còn lại.

Vậy theo bạn, lựa chọn nào là đạo đức hơn? Hay một câu hỏi đơn giản hơn: lựa chọn nào là điều đúng đắn mà bạn cần phải làm?”

Chắc chúng ta đều sẽ nhận ra rằng, không có một câu trả lời nào là đúng hoàn toàn cho vấn đề được đưa ra. Dù cho bạn có lựa chọn phương án nào đi chăng nữa, thì chắc chắn cũng sẽ có những điểm không thỏa đáng trong hành động của bạn. Thế nhưng, đáp án của bạn sẽ là gì?

Hercule Poirot, vị thám tử tư nổi tiếng của chúng ta, đã phải đối mặt với một tình huống mang tính chất gần tương tự như vấn đề xe đẩy được nhắc tới ở trên trong cuốn tiểu thuyết trinh thám Án Mạng Trên Chuyến Tàu Tốc Hành Phương Đông được sáng tác bởi nữ nhà văn Agatha Christie. Một điều tình cờ là, bối cảnh của câu chuyện ấy cũng là trên đường ray. Nếu như bạn cảm thấy tò mò rằng một nhân vật nổi tiếng được hàng triệu độc giả mến mộ như Poirot sẽ có một lựa chọn như thế nào cho vấn đề nan giải kia, hay chỉ đơn giản là bạn muốn đọc một trong những cuốn tiểu thuyết trinh thám nổi tiếng nhất, thì hãy đừng chần chờ gì và hãy đọc Án Mạng Trên Chuyến Tàu Tốc Hành Phương Đông ngay nhé!

Đôi Lời Về Tác Giả Và Tác Phẩm

Án Mạng Trên Chuyến Tàu Tốc Hành Phương Đông là một trong những cuốn tiểu thuyết nổi tiếng và có nhiều độc giả đón đọc nhất được chấp bút bởi nữ nhà văn người Anh Agatha Christie, và đây cũng chỉ là một trong vô số những tác phẩm khác của bà. Agatha được sinh ra vào năm 1890 tại một thị trấn ven biển ở nước Anh, và mất vào năm 1976. Từ lâu, bà đã được thế giới trao cho danh hiệu “nữ hoàng trinh thám”, bởi nếu như chúng ta ngồi đếm tất cả mọi cuốn sách bà sáng tác mà đã được xuất bản trên toàn thế giới, thì ta sẽ có một con số cực kỳ lớn - một con số mà chỉ thua mỗi số lượt xuất bản của Kinh Thánh và các vở kịch do Shakespeare viết nên. Bạn có tò mò lý do tại sao truyện của bà lại có tiếng vang lớn được tới như vậy không? Điều này là do tính khó đoán của cốt truyện trong mỗi tác phẩm của Agatha, và sự lôi cuốn cũng như hấp dẫn được tỏa ra từ các nhân vật thám tử mà bà tạo ra - điển hình là ngài Hercule Poirot, một thám tử tư người Bỉ, và bà Jane Marple, một thám tử tư nghiệp dư người Anh. Không chỉ có thế, Agatha Christe còn là một trong số những người đã đặt nền móng cho thể loại truyện trinh thám: rất nhiều các luật lệ, các cú ngoặt (plot twist) mà các nhà văn trinh thám hiện đại (hay thậm chí cả những người làm phim trinh thám) tuân theo và sử dụng bây giờ, chúng vốn là do bà đã vô tình đặt ra trong các tác phẩm của mình. 

Tiểu thuyết Án Mạng Trên Chuyến Tàu Phương Đông lần đầu tiên được xuất bản ở Anh vào năm 1934. Kể từ khi đó, đã có rất nhiều người chuyển thể tác phẩm này sang nhiều phương thức khác nhau, ví dụ như phim dành cho màn ảnh rộng (ví dụ, bộ phim cùng tên được chiếu năm 2017 do Kenneth Branagh thủ vai cũng như đạo diễn) và phim dành cho màn ảnh nhỏ (như bản phim truyền hình do David Suchet thủ vai vào năm 2010). Đây chỉ là một trong ba mươi ba tiểu thuyết của Agatha Christie mà có nhân vật chính là vị thám tử Hercule Poirot. Mặc dù số lượng tác phẩm có mặt Poirot là khá nhiều, thế nhưng bạn hoàn toàn có thể chọn ngẫu nhiêu trong số đó một cuốn truyện cho bản thân để đọc, do mỗi phần truyện đều có thể đứng độc lập được. Tóm tắt quyển tiểu thuyết này một cách ngắn gọn: vào một ngày thuộc những năm 30 của thế kỷ 20, đoàn tàu Tốc hành Phương Đông đã bắt buộc phải tạm thời dừng bánh ở giữa hành trình của mình do bị một trận lở tuyết cản đường; trong lúc chờ đợi đoàn tàu lăn bánh, xác chết của một hành khách bỗng nhiên được phát hiện, buộc Poirot phải tham gia phá án. Nếu như bạn cần biết thêm nhiều chi tiết hơn về cốt truyện của cuốn tiểu thuyết này để quyết định có nên đọc nó hay không, vậy thì hãy tiếp tục đọc nhé. Đừng lo, mình sẽ không tiết lộ hung thủ hay cách thức gây án đâu, mà mình sẽ chỉ điểm qua một vài nội dung ở đầu truyện thôi. 

Sơ Lược Về Nội Dung Của Tác Phẩm  

Khi đang tận hưởng một kỳ nghỉ mà Poirot đã tự thưởng cho mình thì bỗng nhiên, tại khách sạn nơi mà ông đang tạm ở, Poirot nhận được một bức điện tín đến từ Luân Đôn. Trong đó, người viết thúc giục ông trở về thủ đô của nước Anh bởi lý do công việc, và mặc dù quả thật Poirot cảm thấy khá bực tức vì sự thay đổi ngoài ý muốn này trong kế hoạch của ông, ông vẫn quyết định đón chuyến tàu mà xuất phát vào cùng đêm hôm đó để có thể tới nơi cần tới trong thời gian sớm nhất. Đây chính là chuyến tàu Tốc hành Phương Đông mà tựa đề của truyện đã nhắc đến. Nhờ vào sự giúp đỡ của một người bạn lâu năm của ông - người mà cũng là giám đốc của công ty điều hành tàu Phương Đông, mặc dù đáng lẽ ra lúc đó chuyến tàu đã hoàn toàn chật kín hành khách, Poirot vẫn đã kịp đặt được chỗ cho bản thân trên chuyến tàu ấy. 

Ngoài Poirot ra, đoàn tàu ấy còn chở thêm khoảng 13 hành khách khác, trong số đó có một người đàn ông trung niên người Mỹ tên là Samuel Ratchett - người mà dù ăn mặc giống như một nhà từ thiện, nhưng theo Poirot thì ông ta lại có một đôi mắt trông rất ác độc và hung dữ. Người đàn ông này khi thấy Poirot thì đã nhận ra vị thám tử tư, và do đó, ông đã yêu cầu Poirot bảo vệ cho ông cho tới khi chuyến tàu cập bến. Điều này là bởi vào khoảng thời gian gần đây, Ratchett đã nhận được vô số lời và bức thư đe dọa. Thế nhưng, do không có cảm tình với người đàn ông này, Poirot đã từ chối yêu cầu đó.  

“Ông gan lì thật đấy.” Ratchett thốt lên - “Hai mươi ngàn đô-la thì liệu có hấp dẫn được ông không?”

“Chắc là không”.

“Nếu ông muốn nhiều hơn thế thì đừng có mơ. Tôi biết giá trị của mọi thứ chớ.”

“Tôi cũng thế, ông Ratchett ạ…”

“Đề nghị của tôi có gì là không ổn?”

Poirot đứng dậy.

“Nếu ông bỏ lỗi cho lời nói thành thật của tôi thì xin thưa với ông rằng: tôi không ưa bộ mặt của ông, thưa ông Ratchett.”

Nói đoạn, ông rời khỏi toa ăn uống. 

Vào buổi sáng hôm sau, khi gần tới thủ đô của Serbia, đoàn tàu đã buộc phải dừng bánh giữa cuộc hành chính của nó do tuyết quá dày. Và cũng vào lúc đó, Poirot được người bạn là giám đốc điều hành chuyến tàu thông báo rằng, Ratchett đã bị ám sát: ông được tìm thấy trong khoang tàu của ông, với 12 vết đâm trên người. Poirot buộc phải nhận lấy vụ án này, bởi cảnh sát không thể tiếp cận được tới đoàn tàu đang bị kẹt. 

“ Hung thủ đang lẩn khuất giữa chúng ta… ngay trên tàu, lúc này…”

Trong quá trình Poirot phá án, độc giả sẽ cùng với vị thám tử tư ấy khám phá về không chỉ cách thức vụ án giết người được tiến hành, mà còn cả về thứ ranh giới mờ nhạt giữa đúng và sai, cũng như bản chất của con người: chúng ta sẽ thấy rằng, nỗi đau có thể sẽ đẩy chúng ta xuống bờ vực như thế nào, và khiến chúng ta làm những gì - kể cả những điều tồi tệ nhất, những điều mà chúng ta nghĩ sẽ không bao giờ làm. 

Cảm Nhận (Có Spoiler) 

Về nội dung cũng như cốt truyện, hiếm người có thể chê được bất kì một chi tiết nào trong cuốn truyện này. Agatha Christie hoàn toàn xứng đáng với danh xưng nữ hoàng trinh thám bởi sự sáng tạo không có giới hạn của bà. Mỗi khi nhắc tới bà, độc giả luôn nhất định phải kể đến những cú ngoặt độc đáo không thể nào mà lường trước được trong mỗi tác phẩm của bà: điểm đáng nói ở đây đó là, chúng không bao giờ trùng lặp nhau.

Trong cuốn Án Mạng Trên Chuyến Tàu Tốc Hành Phương Đông cũng vậy, bà đã đi ngược lại với khuôn mẫu cứng nhắc thường thấy trong thể loại truyện trinh thám là “có một kẻ giết người trong số chúng ta”: bà đã bẻ ngược nó lại, và biến nó thành “tất cả chúng ta đều là kẻ giết người”. Dù kiến thức của độc giả về vụ án và những gì đã xảy ra là không có khuyết thiếu gì so với vị thám tử Hercule Poirot, đa số chúng ta vẫn không thể suy luận được ra về sự thật của vụ ám sát Ratchett giống như ông. Đây chính là bằng chứng cho sự đại tài của nữ nhà văn.

Thêm nữa, không giống như giọng văn của nhiều tác giả nổi tiếng khác trong cùng thời kỳ, cách nữ nhà văn Agatha Christie viết nên những câu chuyện của bà là không hề cầu kì, hoa mỹ mà thực ra khá đơn giản, ngắn gọn; mạch truyện phần lớn được dẫn dắt bởi những đoạn hội thoại giữa các nhân vật, không quá chú trọng tới yếu tố miêu tả,... Theo mình, đây là một sự lựa chọn hợp lý bởi hầu hết các độc giả của bà, một khi họ đã cầm tác phẩm của bà lên tay, sẽ muốn thử tự mình phá án cùng với nhận vật chính của cuốn tiểu thuyết là vị thám tử - điều này là do thông thường, những dữ kiện cần thiết để tìm ra chân tướng của vụ việc đều đã được bà cung cấp ở ba phần tư đầu của cuốn sách.

Thế nên, cách viết của bà sẽ giúp cho độc giả có thể dễ dàng tập trung vào câu chuyện và những gì đang diễn ra ở trong đó hơn. Ngoài ra, ta còn có thể thấy rằng, mặc dù truyện của nữ nhà văn Agatha Christie phần lớn là chỉ tập trung vào yếu tố trinh thám, nhưng đôi khi ta cũng có thể thấy một vài vấn đề đạo đức và xã hội nổi trội thời bấy giờ hiện hữu trong tác phẩm của bà. Trong cuốn tiểu thuyết này, bà đã phần nào đề cập tới cuộc tranh luận mà đã diễn ra cả hàng thế kỉ: công lý thực sự là gì? Liệu công lý có bắt buộc phải là do luật pháp quyết định hay không? Thế nhưng, cho tới tận trang cuối cùng, cuốn truyện không cho chúng ta một câu trả lời rõ ràng mà chỉ để ngỏ câu hỏi ở đó, như thể muốn người đọc tự bản thân họ suy ngẫm và đưa ra kết luận của riêng mình. 

Ngoài ra, trong cuốn truyện ấy, nhân vật chính của chúng ta - Hercule Poirot - đã phải đối diện với một phiên bản khác thực tế hơn của vấn đề xe đẩy mà mình đã nhắc tới ở đầu bài viết này. Vị thám tử ở cuối truyện cũng có hai lựa chọn: Poirot có thể quyết định hi sinh thứ công lý về mặt luật pháp mà Ratchett - một tên tội phạm mà đã bắt cóc và giết hại một đứa trẻ con vô tội, làm tan nát cả một gia đình - đáng nhẽ ra được hưởng, và cứu sống mười hai con người bị tra tấn bởi sự đau khổ và cảm giác tội lỗi mà đã bị gây ra bởi tội ác của Ratchett năm xưa; hoặc Poirot có thể nói sự thật về vụ giết người của Ratchett với cảnh sát, rằng mười hai hành khách còn lại chính là hung thủ của vụ ám sát ấy, và ở một mức độ nào đó hi sinh cuộc sống của mười hai con người ấy cho công lý của Ratchett.

Có lẽ, các độc giả cũng đã không cảm thấy quá ngạc nhiên khi biết được rằng Poirot đã quyết định nói dối với cảnh sát để mười hai con người kia có thể được giải thoát khỏi gánh nặng là Ratchett và bắt đầu lại cuộc sống từ đầu. Chắc hẳn rằng, đa số trong chúng ta cũng đều sẽ lựa chọn giống vị thám tử này, hoặc ít nhất, hiểu và thông cảm được cho quyết định cuối cùng của ông. Poirot thấy được rằng, cội nguồn của tội ác này, dù bị bao phủ bởi sự đau thương và ham muốn trả thù, đó chính là tình yêu: không chỉ mỗi tình yêu đôi lứa nói riêng giống như nhiều tác phẩm khác của Agatha, mà ở đây, thứ tình yêu mà được đề cập tới ở trong cuốn truyện còn bao hàm tất cả mọi tình cảm giữa con người với con ngưới - nó bao gồm cả tình yêu gia đình, sự ngưỡng mộ mến thương,...

Nếu như bạn là một thành phần quen thuộc với các tác phẩm khác của Agatha về Poirot, bạn chắc cũng biết rằng vị thám tử này không phải là một người dễ mủi lòng: ông có một cái khái niệm rất chắc chắn - gần như không thể lay chuyển - về cái gì là đúng và cái gì là sai, và ông rất coi trọng việc tuân thủ luật pháp (có thể phần lớn những điểm này là do ông từng là sĩ quan cảnh sát vào thời còn trẻ). Thế nên, khi chứng kiến Poirot lựa chọn đi ngược lại với luật pháp - một hướng đi mà ông gần như chưa bao giờ quyết định đi trước đó - những độc giả quen thuộc với vị thám tử này chắc đã phần nào nhận ra được rằng, vụ án này khác biệt với những vụ án trước đó mà ông đã từng phá.

Còn sự đặc biệt đó là gì, mỗi người trong số chúng ta sẽ có những cái nhìn khác nhau về vấn đề này: có lẽ, không giống như nhiều kẻ giết người khác mà ông đã từng gặp qua, ông nhận thấy rằng mười hai hành khách kia không còn là mối nguy hại cho xã hội nữa, vậy nên ông có thể tha thứ cho họ; hoặc có lẽ - một lí do thiên về mặt tình cảm hơn - ông cảm thấy thông cảm cho họ, và do đó, ông quyết định cho họ một cơ hội thứ hai để làm lại cuộc đời. 

Lời Kết

Theo mình, Án Mạng Trên Chuyến Tàu Tốc Hành Phương Đông là một trong những tác phẩm mang tính nhân văn nhất của nữ nhà văn Agatha Christie. Điều này là do đây là một trong những cuốn truyện hiếm hoi của bà mà không chỉ tập trung vào vụ án mạng đã xảy ra, mà còn một phần nhỏ nào đó đề cập tới thứ bản chất rối rắm của con người. 

-------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy 

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.