Cuộc sống luôn muôn màu muôn vẻ, nhưng không có nghiêng hẳn về một màu nào, trong trắng cũng có đen mà trong đen cũng có trắng. “Bức tranh” mà Mario Puzo “khắc hoạ” trong The Godfather cũng như vậy. Cuốn tiểu thuyết với đề tài về Mafia và tội phạm này là một trong những tiểu thuyết bán chạy nhất mọi thời đại và được mệnh danh là tuyệt phẩm vô tiền khoán hậu của một cây bút bậc thầy. Vậy điều gì khiến The Godfather được đánh giá cao như vậy? Đó là những câu chuyện, bài học và giá trị của tiểu thuyết mang lại. Theo mình, cuốn sách này sẽ không phù hợp với những ai còn nhìn đời bằng “con mắt màu hồng” bởi lẽ những hiện thực cuộc sống mà Mario Puzo lột tả sẽ rất khó để họ đón nhận. Bởi “sự thật mất lòng”, bộ mặt thật của con người trong nhiều hoàn cảnh khác nhau sẽ được vạch trần tại The Godfather, nơi mà thật giả lẫn lộn, thứ đáng tin nhất chỉ là chính bản thân mình.

Tác giả xuất chúng cùng những tác phẩm kinh điển

Mario Puzo là nhà văn, nhà biên kịch người Mỹ gốc Italy nhập cư sống ở khu “Hell’s Kitchen”, thành phố New York. Những tác phẩm đầu tay của ông được giới phê bình đánh giá cao nhưng không thành công về mặt thương mại cho đến khi The Godfather ra đời vào năm 1969, đã đội lên đầu Mario Puzo vòng nguyệt quế trên đỉnh vinh quang. Thành công nối tiếp thành công khi ông bắt tay cùng đạo diễn Francis Ford Coppola xây dựng kịch bản cho loạt phim Godfather gồm ba phần và giành giải Oscar cho hai phần đầu là The Godfather (1972) và The Godfather, Part II (1974).

Có thể nói Mario Puzo là cây bút đại tài, những tác phẩm của ông hầu hết lột tả rất rõ những khía cảnh ẩn sâu trong bóng tối của cuộc sống, đem đến cho người đọc những câu chuyện ly kỳ, những thay đổi khó lường, để khi đến cuối mới vỡ lẽ ra nhiều điều. Hầu hết những tác phẩm của nhà văn quá cố có phần đầu hơi “chán” bởi mạch truyện đi chậm và vì có quá nhiều nhân vật và hoàn cảnh phải giới thiệu, nhưng càng về sau sẽ càng lôi cuốn, những bức màn dần được vén ra, để lộ những âm mưu, những bí mật, những kế hoạch mà ban đầu bị giấu. Bạn có thể sẽ phải thốt lên rằng rốt cuộc Mario Puzo đã trải qua những gì để có thể viết lên những câu chuyện hấp dẫn với những tình tiết bất ngờ như thế.

Ngoài The Godfather, ông còn tiếp tục cho ra đời nhiều tiểu thuyết thành công như Fools Die (1978), The Sicilan (1984), The Fourth K (1991), The Last Don (1980),… được nhiều độc giả đón đọc tại Việt Nam. Chính The Godfather cũng được nhiều dịch giả trong nước dịch lại nhưng ở bài viết này, mình xin đề cập đến bản dịch Bố Già từng “làm mưa làm gió” ở Sài Gòn những năm 70 của thế kỷ XX do Ngọc Thứ Lang dịch.

Câu chuyện ly kỳ, kịch tính với nhiều thay đổi bất ngờ

The Godfather kể về những biến cố của gia đình mafia gốc Sicile (Italia) sống tại Mỹ do ông trùm Don Vito Corleone đứng đầu. Mở đầu câu chuyện là hoàn cảnh “khó xử” của những người cần nhờ đến ông trùm giúp đỡ trong đám cưới của con gái út – Connie Corleone. Một đám cưới hoành tráng, mang đậm phong cách Ý, khách mời từ cánh quyền cao chức trọng đến những người bạn thân tình thuở nhỏ hay cánh đàn em của ông Trùm đều có mặt đông đảo. Ông trùm vừa hoà vào cuộc vui vừa giải quyết những phiền muộn của những người đến nhờ giúp đỡ. Tuy cách giải quyết sau đó có phần bạo lực nhưng vẫn đạt được kết quả đúng như những gì ông trùm đã hứa giúp.

Câu chuyện trở nên kịch tính hơn khi ông trùm từ chối hợp tác làm ăn về ma tuý với Sollozzo, gã đã nắm được kẽ hở tối yếu của nhà Corleone và lên kế hoạch trừ khử ông trùm. Ba tháng sau, Tom Hagen – consigliori – cố vấn kiêm phụ tá của ông trùm bị bắt cóc, Luca Brasi – hung thần giết người không gớm tay, làm việc cho ông trùm bị giết chết, ông trùm Vito bị đột kích và bị bắn may không mất mạng nhưng phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch, Fred – con trai thứ hai của ông trùm đi cùng vì chứng kiến cha mình bị bắn mà như người mất hồn, buộc Sonny – con trai cả – đứng ra tạm thời lãnh đạo công việc gia đình. Sollozzo đã tỉ mỉ lên kế hoạch đến nỗi mua chuộc Paulie – tay sai dưới trướng Clemenza – một trong hai caporegime, người còn lại là Tessio – sếp sòng dưới ông trùm, hai người đã hợp tác làm ăn với ông trùm từ những ngày đầu. Paulie đã phản bội nhà Corleone để chỉ điểm cho Sollozzo lên kế hoạch trừ khử ông trùm, nhưng sau đó đã bị Sonny nhận ra và để cho lão Clemenza tận diệt. Sollozzo còn mua chuộc tay cảnh sát Mc Closkey đang là đại uý New York để “bảo kê” cho kế hoạch lần này. Để trả thù, Michael (con trai thứ ba) quyết định giết hai tên Sollozzo và Mc Closkey sau đó phải trốn sang Sicile để lánh nạn. Sonny cùng những người đầu sỏ ở lại phải lâm chiến với năm cánh giang hồ địch thủ liên kết ở New York.

Mãi cho đến khi ông Trùm khoẻ hơn, có thể đi lại được và đưa về nhà dưỡng thương, Sonny bị bắn chết khi đang trên đường đến nhà em gái Connie. Nhận được tin dữ, ông trùm dù đau thương nhưng vẫn nhanh chóng tổ chức một cuộc họp tất cả cánh mafia với mục đích giảng hoà và hợp tác với nhà Tattaglia và Barzini cùng buôn ma tuý. Một năm sau kể từ ngày lánh nạn bên Sicile, Michael mới được về lại Mỹ, cậu tiếp quản công việc của gia đình và cưới Kay Adams – một cô gái ngoan ngoãn, con nhà gia giáo gốc Mỹ. Ba năm sau cậu chính thức trở thành người đứng đầu, ông trùm trở thành consigliori cho Michael. Từ khi Michael lên nắm quyền, cách cậu ra quyết định đã khiến hai vị caporegime không mấy hài lòng nhưng đâu ai biết rằng Michael đã tỉ mỉ lên kế hoạch và chuẩn bị chúng trong vòng 12 tháng trời mà không ai biết, kể cả người thân cận như Hagen.

Kế hoạch thực hiện sau khi ông trùm trút hơi thở cuối cùng, khi mà tình hình trong nhà đang lục đục, những đuôi cáo sẽ hiện ra dễ hơn. Michael đã sắp xếp người trừ khử những người đứng đầu hai nhà Tattaglia và Barzini – những kẻ tham lam đã đẩy ông trùm suýt nữa vào cõi chết, trừ khử cả chồng của Connie vì sự phản bội khi đã tham gia vào kế hoạch của bọn chúng để bắn chết Sonny và giết cả Tessio – kẻ đã phản bội nhà Corleone khi không tin tưởng vào sự lãnh đạo của Michael. Trong vòng 24 giờ, bao nhiêu tay súng được điều động ra để “thịt” hết những đám nào bấy lâu nay dám xâm phạm “giang sơn” nhà Corleone. Những cái bẫy được tiến hành rất nhanh chóng và chặt chẽ như thanh toán hết mọi ân oán. Sau cú đại quy mô đó, nghiễm nhiên nhà Corleone khôi phục lại vị trí số 1 như xưa, ai cũng nể mặt Michael.

Mặc dù kể về Mafia, nhưng Mario Puzo lại cho chúng ta thấy thực chất Mafia không đáng sợ như thế. Họ dù tay có nhúng chàm, nhưng họ vẫn trọng tình trọng nghĩa và hết mực chăm lo cho gia đình. Họ xuất phát vẫn là người lương thiện, nhưng chính xã hội và hoàn cảnh nghèo khó lúc bấy giờ mà họ buộc phải đứng lên đấu tranh vì miếng cơm manh áo. “Con giun xéo mãi cũng quằn” là vậy. Câu chuyện có đánh nhau, bắn giết, có máu đổ nhưng ở mức vừa phải, không quá ám ảnh, những tình huống giật gân, thay đổi không ngờ đã khiến câu chuyện trở nên lôi cuốn và sinh động hơn rất nhiều. Nhưng hơn hết là những giá trị đọng lại trong mỗi người sau khi đọc xong tác phẩm, có rất nhiều thứ mà ta học được từ nó: những bài học đắt giá về cuộc sống. Đó là giá trị của gia đình, cách ứng xử khi làm việc, cách nhìn nhận về cuộc sống,… Tuỳ theo tam sinh quan đến đâu mà mỗi người thấm thía được giá trị mà cuốn tiểu thuyết mang lại đến đó.

Mỗi nhân vật, mỗi bài học khác nhau

Bạn có thấy gì trong bản thân mình ở những nhân vật trong tiểu thuyết hay không? Là ông trùm Vito mưu mô, trải đời, khiêm nhượng hay Sonny nóng tính, liều lĩnh, là Fred chăm chỉ, nhu nhược và có phần “ăn hại” hay Hagen cẩn thận, mau mắn, cố gắng lo toàn mọi việc, làm đúng với trách nhiệm của mình? Bà trùm Corleone luôn yêu thương chồng con, quán xuyến việc nhà, luôn quan tâm lo lắng cho người khác nhưng cũng rất cứng rắn, mạnh mẽ và lý trí. Johnny Fontane, một ca sĩ đình đám, lắm tài nhiều tật nhưng vẫn luôn sống hết mình với đam mê, luôn coi trọng tình bạn, yêu thương và có trách nhiệm với con cái. Một Clemenza lực lưỡng, can đảm, trung thành và một Tessio nhỏ con, đa mưu, cáo già. Micheal bình tĩnh, quyết đoán giống cha, từng không chấp nhận công việc gia đình nhưng dần trưởng thành và mạnh mẽ hơn… Tuyến nhân vật trong The Godfather rất dày, mỗi người đều thể hiện cá tính riêng và có kết cục riêng đúng với phẩm chất mà họ có.

Ta học được ở ông trùm Don Vito Corleone tính khiêm nhường, luôn giữ chữ tín, coi trọng tình nghĩa và cả sự quyết đoán, tài mưu lược, sự cẩn thận. Ông cẩn thận sắp xếp công việc phù hợp cho từng người, dặn dò cặn kẽ những việc nên làm, việc nào nên tránh. Ông không hứa hão, không có lối chối từ “Tôi không đủ sức”, không cần biết bạn bè quen biết mà cũng chẳng cần sau này có đền đáp được hay không, ông đối xử công bằng, không có kẻ khinh người trọng. Cũng chính vì điều đó mà ai cũng nể phục ông và nhiều người tự động chạy tới giúp mỗi khi ông có việc.

Là một người đứng trên đỉnh cao nhưng khi cần cúi đầu ông vẫn không ngần ngại, ông vì nghĩ cho đại cuộc mà bỏ qua việc con trai bị bắn chết để giảng hoà với các cánh còn lại. Việc hạ cái tôi, xuống nước để dĩ hoà vi quý không phải là chuyện dễ, bởi ai cũng muốn thể hiện, ai cũng muốn mình là người giỏi, ai cũng muốn người khác tôn trọng mình thì chuyện hạ cái tôi đâu thể nói là làm được ngay. Và việc trọng tình trọng nghĩa, giữ được lời hứa đâu phải ai cũng làm được. Chúng ta thường nói dễ hơn làm và thường đổ lỗi cho hoàn cảnh, vì nhiều nguyên nhân khác tác động mà chúng ta không giữ được lời hứa hoặc vô tâm với mọi người. Nhưng nguyên nhân không phải từ hoàn cảnh, mà từ chính chúng ta.

Ông còn là một người rất yêu thương gia đình, ông luôn dạy dỗ, nhắc nhở con cái phải chăm lo cho gia đình, là một người đàn ông mẫu mực. Ông yêu thương vợ, tôn trọng vợ và không khi nào đánh đập vợ mình. Ông nhắc nhở Sonny không được bỏ mặc vợ con khi anh chàng gian díu với Lucy, nhắc nhở Johnny kèm cặp, giúp đỡ Nino,… Ông luôn chăm lo cho các con học hành chu đáo, luôn đứng ra đỡ đần khi chúng cần tới ông. Kể cả việc Michael ban đầu không quan tâm đến công việc gia đình hay Connie cưới một người chồng không phải người Sicile chính gốc, ông chỉ buồn phiền chứ không cấm cản, vẫn để cho con tự do và tự chịu trách nhiệm với lựa chọn của chúng.

Còn đối với Santio được biết nhiều hơn với cái tên Sonny, là một người nóng tính, liều lĩnh, đa tình, tính tình rộng rãi và quyết định nông nổi. Sonny luôn có trách nhiệm trong công việc và yêu thương gia đình. Anh ta nể trọng, kính sợ bố, yêu thương em gái, sẵn sàng “dạy dỗ” Carlo khi hắn đánh đập Connie. Lúc ông trùm đang phải dưỡng thương, chính Sonny đã đứng ra lo toan chính sự, suy luận ra kẻ phản bội, lên kế hoạch tác chiến. Điều đó cho thấy Sonny cũng là người thông minh, lanh lợi. Nhưng chính vì tính tình dễ giận, dễ cáu mà đã nhận kết cục đắng. Chính vì để hở ra suy nghĩ của mình mà khiến Sollozzo nắm thóp và lên kế hoạch trừ khử ông trùm, và chính vì quyết định nông nổi mà chủ quan, để cánh Brazini dàn cục bắn chết. Kiểu người như Sonny rất dễ thấy ở đời. Rất nhiều người nóng tính, không giữ được cái đầu lạnh mà đưa ra những quyết định thiếu sáng suốt để rồi phải nhận những kết quả không mấy tốt đẹp. Ví dụ như vì nóng nảy mà hay cãi nhau với người khác, dễ động tay động chân, luôn bất hoà mới mọi người, vì thế mà công việc không suôn sẻ.

Mỗi nhân vật đều có nét riêng, có mặt tốt và mặt xấu, được miêu tả rất sinh động và chi tiết qua lời văn của Mario Puzo. Từng lời nói, từng cử chỉ, hành động, từng suy nghĩ đều được tác giả khắc hoạ rõ để thể hiện tính nết của từng người. Qua những nhân vật như vậy là mỗi người sẽ nhận được bài học cho riêng mình, để có thể cố gắng sửa đổi hoặc đánh thức những tiềm năng ẩn bên trong mình.

Những chân lý, bài học để đời

Là một tác phẩm vô tiền khoán hậu, những bài học mà The Godfather đem đến là rất nhiều, nó thể hiện qua những câu chuyện nhỏ, những cử chỉ nhỏ của nhân vật, những câu nói chất lừ,… Nếu chúng ta đọc kỹ và để ý, chúng ta sẽ nhận ra rất nhiều điều quý báu. Trong đó có thể kể đến Luật im lặng, đây là một luật ngầm của xứ Sicile, nghĩa là im lặng khi cần đến, không nghe, không thấy, không biết gì hết, luật này được nói rõ hơn trong cuốn The Sicilian và Omerta, các bạn có thể tìm đọc. Tuy đây là một luật ngầm của dân Sicile chính gốc lúc bấy giờ nhưng đối với chúng ta đây cũng là bài học quý giá, đó là không can thiệp vào chuyện của người khác. Chúng ta thường có thói quen bàn tán chuyện này chuyện kia của người này người nọ, nếu là nói sự tình thì không sao, nhưng hầu hết cái mọi người bàn tán là chuyện thị phi, bới móc nói xấu cho “vui miệng”. Đây thật sự là một thói xấu, bởi sẽ gây ra cho ta tính tọc mạch, ích kỷ, hèn mọn. Kể cả việc chúng ta xen vào vấn đề của người khác cũng vậy, nếu là giúp đỡ thì không sao, nhưng nếu là vì thể hiện, vì lanh chanh thì sẽ làm mọi chuyện rối ren hơn, nghiêm trọng hơn. Nó giống như việc các bạn đón xe ôm công nghệ nhưng lại bị các bà hàng xóm đồn là đi làm việc không đứng đắn vậy. Do đó, chúng ta cần phải biết im lặng đúng lúc để không làm cho mọi chuyện đi quá xa, vì mỗi người có vấn đề riêng, không ai có thể giải quyết thay cho người đó cả.

Một điều mà mình tâm đắc trong tiểu thuyết nữa là bài học không nên tin một ai. Thoạt nghe có vẻ cực đoan nhưng nếu chúng ta ngẫm nghĩ lại thì có thể sẽ phù hợp với bản thân mình. Việc cẩn thận với mọi thứ xung quanh không bao giờ là thừa. Ông trùm cũng vậy, nếu các bạn để ý, sẽ thấy có nhiều việc Hagen không báo lại cho ông, nhưng ông vẫn biết: ông biết Hagen giấu ông về hành vi của Fred ở Las Vegas, ông biết về Rocco là một tên khá cừ,… Điều đó chứng tỏ ông không tin Hagen hoàn toàn, ông vẫn có mật báo riêng của ông để nắm hết mọi tình hình. Michael sau khi từ Sicile trở về thì không tin một ai cả, vì xứ Sicile đã dạy cho Michael về sự phản bội như nào và khiến cho Michael trở nên trưởng thành và quyết đoán hơn. Anh ta lên kế hoạch cẩn thận mà không nói cho ai biết, kể cả những người thân cận, để đến phút chót, khi bắt đầu quyết định và hành động, Michael mới phân công công việc cụ thể cho từng người. Thực tế, khá khó khi chúng ta có thể giữ được cái đầu lạnh như vậy. Hoạ chăng chỉ có những ai đã trải qua đau thương thì mới đủ cứng rắn để giữ thái độ lạnh lùng với mọi điều xảy ra. Bởi chúng ta không thể biết được sự phản bội sẽ xảy ra khi nào, những chắc chắn nó sẽ đến khi chúng ta lơ là, ít phòng bị nhất và khiến chúng ta trở tay không kịp. Do đó, chúng ta không nên kỳ vọng quá cao, đặt niềm tin quá nhiều vào một người hay một sự vật, sự việc nào đó để rồi khi kết quả không như mong đợi, chúng ta sẽ thất vọng rất nhiều. Chỉ cần hạ thấp kỳ vọng xuống, đúng với khả năng của mình, chúng ta sẽ đạt được kết quả như mong muốn mà không hối tiếc, kể cả khi kết quả vượt kỳ vọng, lúc đó chúng ta sẽ hạnh phúc gấp bội.

Quả thật, The Godfather đã mang đến một bức tranh muôn màu về cuộc sống. Đó là giá trị của gia đình, những màn đấu đá ở thế giới ngầm, những bí mật, âm mưu to lớn và cả những mánh khoé kinh doanh. Mình vẫn giữ vững quan điểm từ đầu: The Godfather không phù hợp cho những tâm hồn mơ mộng. Vì trong đây lột tả hết những bộ mặt thật của con người: đàn ông, phụ nữ đều có thể ngoại tình, những người chúng ta thần tượng không hề trong sáng như chúng ta nghĩ, luật pháp cũng có nhiều kẽ hở,… Nhưng nếu những ai muốn mở mang tầm mắt, hãy tìm đọc và cảm nhận về The Godfather, nhất là với những người làm kinh doanh, quan hệ xã hội và dịch vụ, vì các bạn sẽ tìm thấy những cách để tiến xa hơn trong công việc. The Godfather chính là chìa khoá để mở ra thế giới mới cho chính bạn.

Tóm tắt bởi: Ngọc Diệp - Bookademy

Hình ảnh: Ngọc Diệp

--------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.