Không có nhiều kịch tính, bất ngờ, cũng không chồng chéo những tình tiết bí ẩn đang dần được khai phá, tác phẩm Thư chỉ đơn giản là một lát cắt của hiện thực, là hơi thở của cuộc sống được Keigo Higashino đưa lên qua từng con chữ. Ấy thế mà câu chuyện trong Thư lại đủ hấp dẫn, đủ lôi cuốn để có thể khiến ta day dứt một thời gian dài. Vì khi cuốn sách đã được đóng lại, chúng ta không khỏi ngẫm nghĩ về thứ được gọi là định kiến trong mỗi con người.

Thư - một tác phẩm nổi bật của Keigo Higashino

Là một nhà văn trinh thám hàng đầu Nhật Bản, Keigo Higashino gây ấn tượng với độc giả qua các tác phẩm trinh thám nổi tiếng như Phía sau nghi can X, Phương trình hạ chí, Sự cứu rỗi của thánh nữ,... Thế nhưng không dừng lại ở đó, sự tài hoa của ông còn được thể hiện ở một thể loại khác cũng khó nhằn không kém, tâm lý xã hội. Và Thư, là một trong những tác phẩm như thế.

Trong thế kỷ 21, là kỷ nguyên mà người người nhà nhà chạy đua với nhau về vũ khí hạt nhân và trí thông minh nhân tạo. Là lúc mà các nhà cầm quyền và những người có tầm ảnh hưởng nói với chúng ta về các vấn đề biến đổi khí hậu, phong trào nữ quyền hay chấp thuận hôn nhân đồng giới thì Thư, lại chọn cho mình một hướng đi khác. Không phải là một đề tài đao to búa lớn, Thư kể cho chúng ta về cuộc sống của con người phía sau một bản án. Thế nhưng không giống như Bí mật của Naoko, là tác phẩm không tập trung vào nỗi đau của nạn nhân hay gia đình nạn nhân, cũng khác với Điều kỳ diệu ở phòng giam số 7, là câu chuyện diễn ra ở thế giới phía sau song sắt hay lên án lỗ hổng của pháp luật. Câu chuyện trong Thư chính là câu chuyện về cuộc sống của người nhà phạm nhân. Sau khi người thân của họ bị giam cầm trong tù tội, bị mất đi tự do với thế giới bên ngoài, thì họ, những con người gián tiếp liên quan đến vụ án, liệu có còn được tiếp tục sống một cuộc sống tự do hay không, khi mà những định kiến, những miệng lưỡi người đời luôn bủa vây họ, khiến họ mang danh là người thân của một kẻ sát nhân.

Với một đề tài mới lạ cùng một góc nhìn độc đáo như thế, Thư là một tác phẩm rất đời, rất thực, hứa hẹn sẽ mang đến cho người đọc một trải nghiệm cảm xúc tuyệt vời nhất, day dứt nhất. 

Tóm tắt nội dung

Nội dung câu chuyện kể về 2 anh em mồ côi cả cha lẫn mẹ, người anh khoẻ mạnh nhưng thành tích học tập không xuất sắc, Takeshima Tsuyoshi, và người em Takeshima Naoki thông minh giỏi giang. Hai anh em, với 2 thế mạnh khác nhau, cứ thế sống yêu thương và nương tựa lẫn nhau. Để rồi một ngày, khi biến cố ập đến đã làm thay đổi hoàn toàn và mãi mãi cuộc sống bình yên ấy của họ. 

Người anh Takeshima Tsuyoshi, với khát vọng giúp em trai được vào đại học, mà không ngừng làm việc vất vả ngày đêm, đến nỗi kiệt quệ. Thế nhưng số tiền ít ỏi đó cũng không đáng là bao so với những khoản chi mà hai anh em phải trả. Thế rồi trong nỗi tuyệt vọng cùng cực, anh đã đưa ra một quyết định hết sức ngu ngốc, anh đã cướp của giết người. 

Vụ án đã được phá một cách nhanh chóng. Tsuyoshi phải thi hành bản án. Còn ở ngoài kia, người em Naoki sau khi đã mất đi nguồn lao động chính ở trong nhà, anh cũng không thể tiếp tục đi học được nữa, giấc mơ từ đó mà dang dở.

Cuộc sống của Naoki đã thay đổi hoàn toàn. Từ một cậu học sinh cấp 3 bình thường, giờ đây anh phải đối diện với biết bao ánh mắt dè dặt, xa lánh của mọi người khi mang trong mình thân phận là em trai của một kẻ sát nhân. Còn người anh Tsuyoshi ở trong tù, cứ mỗi tháng sẽ gửi cho em một lá thư để kể về cuộc sống của mình. Thế nhưng đó lại là điều mà Naoki không hề mong muốn. Vì từ trong thâm tâm của mình, chính anh là người muốn cắt đứt mối quan hệ này hơn ai hết.

Câu chuyện về hai anh em sẽ tiếp diễn như thế nào? Liệu Naoki sẽ đối mặt với những định kiến đó ra sao? Và giữa tình thân và định kiến xã hội, bên nào sẽ chiến thắng?

Một câu chuyện về tình thân, tình bạn và tình yêu

Câu chuyện trong Thư là những bài học cảm động về tình thân, tình bạn và tình yêu.

Tsuyoshi, bản chất của anh không phải là một người xấu. Anh gây ra tội ác cũng chỉ vì muốn kiếm tiền cho người em trai ăn học. Thế nhưng, việc anh đã cướp của giết người là không thể dung thứ. Ngoài bản án từ pháp luật mà anh phải chịu, anh còn phải nhận lấy bản án từ chính lương tâm, từ chính người thân của mình khi để lại những định kiến đã giam cầm em trai mãi mãi. Có thể nói, đây là một nhân vật đáng thương hơn đáng trách, vì dù cho ta có trách anh một ngàn lần đi chăng nữa, thì thứ tình thân quý giá đó, thứ tình cảm thiêng liêng đó vẫn luôn là điều chảy mãi trong trái tim của người anh dành cho đứa em trai yêu quý.

Nhân vật Naoki là một nhân vật khiến cho người đọc phải nhiều lần cảm phục bởi sự kiên cường của anh ấy. Dù cho phải trải qua những bất công khổ cực, nhưng anh cũng không hề biến chất, bước đi trên con đường tội lỗi mà ngược lại, anh luôn muốn nỗ lực để chứng minh cho mọi người thấy và công nhận mình, tuy điều đó không phải lúc nào cũng thành công. 

Một lần nữa, câu hỏi đặt ra là liệu anh có ích kỷ không khi muốn tự tay cắt đứt mối quan hệ với người thân duy nhất của mình? Thế nhưng, điều đó không hề chứng minh rằng anh căm hận hay thù ghét người anh của Tsuyoshi. Chỉ là anh cũng có cuộc sống của bản thân, cũng muốn bảo vệ gia đình nhỏ của mình như bao người khác.

Tình thân vốn luôn là một thứ như thế, vẫn luôn mong manh, dễ vỡ. Cho đến cuối cùng, chúng ta vẫn luôn tự hỏi liệu tha thứ cho người anh trai ấy, chào đón anh ấy trở về hay kiên định cắt đứt đi mối quan hệ này, đâu mới là sự lựa chọn tốt nhất?

Yusuke và Yumiko, cả hai đều là những người bạn, những người đồng cảm và sẵn sàng đồng hành với Naoki mặc cho họ đã biết về quá khứ của anh. Đối với Yusuke mà nói, đây là một nhân vật chính trực, vô cùng nghĩa khí, là người đã khơi dậy niềm đam mê ca hát của Naoki và giúp anh thực hiện ước mơ ấy. Trong giây phút chia tay, chỉ có anh vẫn luôn là người dõi theo bước chân rời đi của Naoki, là người ủng hộ và là người bạn duy nhất bên cạnh anh. Hình ảnh của Yusuke đối lập với những người bạn thời trung học, khi họ cố tỏ ra bình thường, thân thiện nhưng trong nội tâm đã tự hình thành sẵn một hàng rào để “cách ly” Naoki. Có lẽ tình bạn là như thế, phải luôn cần thời gian và những thử thách để tôi luyện lên một mối quan hệ thật đáng trân trọng.

Yumiko là một cô gái kỳ lạ, luôn đi theo Naoki và là “quân sư” cho anh mỗi khi anh phải đưa ra một quyết định nào đó. Có lẽ, từ đầu cô đã luôn có tình cảm với anh, nhưng cô vẫn ủng hộ anh kết hôn với cô gái anh yêu. Thế nhưng đến cuối cùng, Naoki nhận ra rằng, Yumiko, người cũng có quá khứ đau thương như mình, mới chính là người phù hợp nhất để chia sẻ với anh quãng đời khó khăn còn lại. Tình yêu có lẽ là thế, hơn cả những rung động về mặt cảm xúc, ta vẫn luôn cần một người đồng điệu với ta về mặt tâm hồn, chấp nhận những khía cạnh xấu xí nhất, chấp nhận đồng hành cùng ta trên mọi con đường gian nan phía trước.

Ngoài những nhân vật chính kể trên, thì các nhân vật khác như ông chủ tiệm cơm, thầy giáo, vị chủ tịch,...tuy có thời lượng xuất hiện rất ít, song họ đều để lại những dư vị khó quên cho cả Naoki và người đọc.

Những mối quan hệ trong Thư luôn chứa đựng những bài học nhân sinh, những giá trị cảm xúc như thế, khiến cho độc giả không khỏi cảm thán tài hoa của Keigo Higashino. 

Thư

Thư, không chỉ là tựa đề của tác phẩm, mà đó còn là cách thức liên lạc duy nhất giữa Naoki và người anh trai đang ở trong tù của mình. Ban đầu, tần suất trò chuyện của 2 anh em khá thường xuyên và ổn định, cả hai vẫn thường chia sẻ và kể cho nhau nghe về cuộc sống hằng ngày của mình diễn ra như thế nào. Thế nhưng dần dần, Naoki nhận ra rằng chính những lá thư ấy lại là minh chứng cho sợi dây máu mủ giữa mình và người anh tù tội, giữa mình và quá khứ đen tối mà anh luôn muốn quên đi. Rồi không biết từ lúc nào, chỉ có những lá thư gửi đi từ Tsuyoshi nhưng không có lời hồi âm lại.

Trong khi ở ngoài kia, người em Naoki luôn phải cố gắng chống chọi từng ngày, luôn phải đối mặt với những sự việc bất công xảy ra mà nguyên do cũng là người anh trai của mình. Thế mà qua những lá thư, Tsuyoshi vẫn luôn kể lể về những câu chuyện không đầu không đuôi, những câu chuyện vặt vãnh xảy ra trong cuộc sống phía sau song sắt của mình khiến cho Naoki không khỏi chán ngán.

Hiện giờ anh đang làm về điêu khắc kim loại, phải tạo ra bao nhiêu thứ đồ khác nhau, khi thì bảng quảng cáo, lúc thì đồ trang trí hình con vật…

Thậm chí đôi khi còn thể hiện niềm hạnh phúc vì anh không hiểu được những điều mà em mình đã phải trải qua.

Anh phục Naoki lắm. Anh cứ tưởng tại anh mắc tội khiến em không thể vào được đại học. Thế mà giờ đây em đã trở thành sinh viên chính quy. Khi kể lại với mấy người trong phòng, mọi người đều sửng sốt. Họ nể lắm. Họ bảo anh có người em trai quá tuyệt vời. Vào giây phút đó anh thấy mình hạnh phúc vô cùng.

Sẽ có đôi lần, chúng ta cho rằng, những lá thư ấy của Tsuyoshi thật ích kỷ, khi anh vẫn không ngừng làm phiền người em của mình bằng những điều không đâu ấy. Thế nhưng chính những lá thư ấy lại là cách duy nhất để chứng minh anh ấy tồn tại với thế giới ngoài kia. Là sợi dây liên kết giữa anh và người em trai duy nhất của mình. Qua những lá thư, ta có thể cảm nhận được tình cảm, sự quan tâm của Tsuyoshi với Naoki, tấm lòng háo hức của anh mong chờ đến từng tháng để được viết thư gửi cho em trai mình.

Naoki à, em khỏe không?

Đó luôn là lời mở đầu của mỗi bức thư mà Tsuyoshi gửi cho Naoki. Đó là lời hỏi thăm, là mong muốn duy nhất mà người anh trai tội lỗi gửi gắm đến em mình. Liệu anh có ích kỷ không? Liệu anh có vô tâm không khi không hề nghĩ đến nỗi đau của em mà vẫn tiếp tục gửi đến những bức thư ấy? Tôi nghĩ anh ấy không ích kỷ. Chỉ là anh ấy không hề lường trước hết được những tội lỗi mà mình đã gây ra, người đời đã bắt em trai anh phải gánh chịu như thế nào. Nếu anh hiểu được điều đó, thì có lẽ đã không dẫn đến kết cuộc của ngày hôm nay.

Thế nhưng có một điều không thể phủ nhận, dù không thể hiện một cách trực tiếp, thì qua những lá thư ấy độc giả vẫn luôn cảm kích trước tình yêu, tình thân đã được Keigo khéo léo lồng ghép qua từng con chữ như thế.

Định kiến xã hội - lằn ranh giữa lẽ phải và tình người

Từ khi vụ án ấy xảy ra, Naoki không thể còn là chính mình. Thay vào đó, mọi người thường nhớ đến anh với danh nghĩa là em trai của một kẻ sát nhân. Anh phải sống, sống để đối mặt với những định kiến đó trong mỗi cột mốc quan trọng của cuộc đời mình.

Anh dần bị bạn bè xa lánh

Anh không thể vào trường đại học

Anh bị mất việc ở cửa hàng làm thêm

Anh phải từ bỏ ước mơ ca hát

Anh chia tay với cô gái mình sắp kết hôn vì gia đình cô không đồng ý

Và vô số lần anh phải nghỉ việc và chuyển đi nơi khác

Tất cả những bi kịch đó đều xuất phát từ việc anh là em trai, là người nhà của một kẻ sát nhân.

Thế nhưng liệu điều đó có xứng đáng? Liệu hình phạt mà mọi người dành cho anh có thật sự xuất phát từ lý lẽ công lý hay là từ bản năng mỗi người? Bởi vì kẻ thủ ác đâu phải là anh.

Dường như hiểu được nỗi lòng của độc giả, mà Keigo Higashino đã gửi gắm lời giải đáp của mình qua một nhân vật tuy xuất hiện rất ít, nhưng lại làm mấu chốt cho những chuyển biến tâm lý sau này của nhân vật Naoki. Đó chính là cuộc đối thoại giữa anh và vị chủ tịch Hirano.

“Đương nhiên”, chủ tịch khẳng định. “Hầu hết mọi người đều muốn tránh xa những kẻ phạm tội. Dù là gián tiếp, họ cũng không muốn day dưa với bọn tội phạm, đặc biệt là hung thủ giết người cướp của. Bởi đôi khi chỉ hơi dính dáng một chút thôi cũng sẽ bị cuốn vào rắc rối trời ơi đất hỡi. Loại bỏ tội phạm và những người có liên quan là hành động đúng đắn. Hay có thể coi đó là bản năng tự vệ.

Vậy ra, thứ mà chúng ta luôn cho là định kiến thì đối với Keigo, ông lại xem đó như một bản năng tự vệ. Đúng thế, suy cho cùng, cả họ, cả tôi và cả chúng ta đều không ai muốn bản thân mình phải dính vào rắc rối không đáng có. Những gì họ đang làm cũng chỉ là để bảo vệ bản thân, bảo vệ người thân mình, cũng như cách mà Naoki muốn bảo vệ gia đình anh.

“Cậu có căm ghét anh trai hay không là việc của cậu, nhưng căm ghét chúng tôi là không hợp lý. Nếu nói theo kiểu tàn nhẫn, chúng tôi buộc phải phân biệt đối xử với cậu, để tất cả tội phạm hiểu rằng chỉ vì mình phạm tội mà người thân phải chịu rất nhiều khổ sở.

Phải chăng đây chính là bài học mà Keigo muốn nhắn gửi đến những phạm nhân,  người có ý định phạm tội về những hậu quả khôn lường mà họ sẽ để lại đến cho người thân của mình.

Nhân vật Hirano chính là người đại diện cho tất cả những người đã từng đối xử không công bằng, đã từng dùng con mắt định kiến để nhìn vào Naoki. Ông cất lên một tiếng nói, một lời giải thích cho mọi hành động của họ. Từ đây ta lại có thêm một góc nhìn khác, góc nhìn của những người ngoài cuộc. Nếu từ đầu câu chuyện, độc giả vẫn luôn đồng cảm, xót thương cho Naoki mà cảm thấy phẫn nộ trước cách mà người đời đã đối xử với anh, thì đến đây, ta lại một lần nữa dừng lại. Ta cần một khoảng lặng để tự trả lời cho câu hỏi: Nếu mình không phải là Naoki, mà là bất kỳ một ai khác thì mình sẽ đối xử với anh như thế nào?

Câu chuyện này, có lẽ không ai đúng, không ai sai, cũng không có nhân vật phản diện nào cả. Tất cả họ chỉ đang là tấm gương phản chiếu lại một thế giới mập mờ, không thể phân định trắng đen rõ ràng, một thế giới vốn luôn không tồn tại sự công bằng.

Cảm nhận cá nhân

Mặc dù đã đọc qua rất nhiều tác phẩm trước đó của Keigo Higashino, nhưng Thư là một trong số những tác phẩm hiếm hoi để lại cho tôi ấn tượng vô cùng sâu sắc. Hơn cả một câu chuyện, Thư mang đến cho tôi những khoảng lặng, những tiếng thở dài, những băn khoăn trăn trở về mỗi một quyết định, mỗi một tình huống xảy ra đối với nhân vật. Tôi luôn tự hỏi, nếu đó là tôi, tôi sẽ lựa chọn như thế nào.

Văn phong của Keigo vẫn thế, vẫn rất đời, rất thực mà lại vô cùng sâu sắc. Với một tác phẩm không mang nặng tính trinh thám như thế này, thì đòi hỏi yếu tố tâm lý xã hội phải được lồng ghép một cách khéo léo và cốt truyện phải được xây dựng thật chặt chẽ. Tránh biến một cuốn tiểu thuyết thành những lời lẽ triết lý xa hoa sáo rỗng, khiến người đọc mệt mỏi với những bi kịch đang diễn ra. Và Thư vẫn luôn làm tốt điều đó. Mỗi một chương sách, hay nói đúng hơn là một “chương cuộc đời” của Naoki, lại xuất hiện những nhân vật mới, những con người mới. Một trong số họ tiếp tục ở lại đồng hành với anh, còn số khác thì cũng chỉ là những gương mặt thoáng qua trong phút chốc. Chính cách câu chuyện diễn ra như thế, tuy đơn giản nhưng lại hiệu quả, giúp tác giả thể hiện rõ những thay đổi, những trưởng thành của nhân vật Naoki sau biết bao thử thách, bao nghịch cảnh trong cuộc đời này.

Xuyên suốt câu chuyện, Keigo-sensei luôn duy trì một giọng văn khách quan khi ông không phê phán hay chê trách bất kỳ ai, bất kỳ nhân vật nào, dù họ sai hay đúng. Bởi lẽ, mọi hành động, mọi suy nghĩ của họ đều có những lý lẽ rất riêng, rất tôi mà những người ngoài cuộc như chúng ta không thể nào phán xét. Con người vốn là như thế, tuy chúng ta sống với một bản tính xã hội, nhưng bản chất của một con người vẫn luôn tồn tại một sự ích kỷ cá nhân mà không gì có thể xâm phạm.

Bài hát chủ đề trong Thư “Imagine” của John Lennon, cũng là bài hát mà nhân vật Naoki yêu thích, đã xuất hiện xuyên suốt tác phẩm. Điều này lại làm tôi nhớ đến tác phẩm Điều kỳ diệu của tiệm tạp hóa Namiya, một tác phẩm xuất sắc khác của tác giả, khi ông cũng sử dụng âm nhạc như một cách truyền tải thông điệp, một cách chữa lành cho số phận bi kịch mà những nhân vật đã phải trải qua. Thật kỳ lạ làm sao khi âm nhạc và văn chương, hai hình thức nghệ thuật có vẻ đối lập nhau như thế lại được Keigo hoà hợp một cách thật khéo léo và tài tình. Lời bài hát “Imagine” cũng chính là tiếng lòng của Naoki, là ước mơ của Keigo Higashino muốn mang đến với mọi người. Đó là ước mơ về một thế giới không còn sự bất công và sự phân biệt.

Lời kết

Đoạn kết mở trong Thư lại một lần nữa khiến độc giả phải thổn thức vì sau biết bao thăng trầm như thế, họ không biết rằng các nhân vật của chúng ta có thể hạnh phúc hay không? Đó là một câu hỏi mở mà ngay cả tác giả cũng không thể nào trả lời. Bởi nó phụ thuộc vào cách mà người đời nhìn nhận và đối xử với những con người có số phận như Naoki. Bởi thế vượt qua khuôn khổ của một quyển sách, những giá trị mà Thư để lại cho độc giả và xã hội là vô cùng đắt giá và đáng để suy ngẫm.

Tóm tắt và review bởi: Quê Hương - Bookademy

Hình ảnh: Quê Hương

--------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.