Có một câu nói khá hay rằng: phụ nữ cười với những người đàn ông mà họ cảm thấy lôi cuốn, còn đàn ông bị quyến rũ bởi những người phụ nữ cười với họ. Mỗi nụ cười lại có một ý nghĩa và truyền tải những thông điệp khác nhau, mỗi người trong chúng ta đều có một vết thương lòng, một số người giấu trong đôi mắt, một số khác lại giấu nó trong nụ cười. Nụ cười - một khái niệm phổ biến, nghe có vẻ rất đơn giản nhưng lại hàm chứa rất nhiều điều mà bạn chưa biết. Nó là một trong những phương tiện truyền tải cảm xúc tốt nhất, và được công nhận rộng rãi, vượt qua rào cản ngôn ngữ. Nhưng đôi khi, nó không mang lại thông điệp vui vẻ chân thực như chúng ta tưởng.

Cuốn sách hoàn hảo về ngôn ngữ cơ thể mang đến cho bạn kiến thức trong hoạt động giao tiếp, qua đó giúp bạn có thể thấu hiểu người khác cũng như chính bản thân mình. Cuốn sách được phân bổ theo từng yếu tố ngôn ngữ cơ thể và điệu bộ, rất khoa học và dễ hiểu. Yếu tố nụ cười là một trong số đó, nhiều người tự hỏi, điều đơn giản như vậy mà cũng phải tìm hiểu sao? Ồ, đúng vậy, đọc xong một số tư liệu về chúng, bạn sẽ nhận ra rằng hóa ra còn rất nhiều điều hay ho về chúng, mà ta thường lãng quên. Việc bạn cười hay không cười, không phản ánh rõ được việc bạn có vui hay không, nhưng dáng vẻ khi bạn cười lại có thể nhận biết được đây là nụ cười chân thật hay giả trân. Hiểu biết rõ sự việc sẽ giúp chúng ta sống dễ dàng hơn, qua đây có thể sẽ khiến cuộc sống, hay cụ thể là những lần giao tiếp của chúng ta thú vị hơn.

1. Điều kỳ diệu của nụ cười và tiếng cười

Bob đưa mắt nhìn chằm chằm khắp phòng rồi dán mắt vào một người phụ nữ quyến rũ có mái tóc màu nâu. Dường như cô ấy đang mỉm cười với anh. Không bỏ lỡ cơ hội, Bob nhanh chóng băng ngang qua căn phòng rồi bắt đầu trò chuyện với cô gái. Cô ta có vẻ ít nói nhưng vẫn mỉm cười với anh, vì thế Bob kiên trì bắt chuyện. Một người bạn gái của Bob ung dung đi qua và nói khẽ: “Quên đi, Bob... cô ta đang nghĩ anh là một kẻ ngốc đấy!” Bob sững sờ. Nhưng người phụ nữ đó vẫn đang mỉm cười với anh cơ mà! Giống như hầu hết đàn ông, Bob đã không hiểu được hàm ý tiêu cực của nụ cười mím chặt môi và không để lộ răng của phụ nữ.

Bà tôi thường bảo, khi gặp người mới quen các cháu hãy “vui vẻ”, “nở nụ cười thật tươi”, và “để lộ hàm răng trắng như ngọc trai” vì theo trực giác, bà biết nụ cười sẽ gây được thiện cảm với người khác.

Vào đầu thế kỷ 19, các cuộc nghiên cứu đầu tiên về nụ cười được nhà khoa học người Pháp Guillaume Duchenne de Boulogne thực hiện bằng cách dùng xung điện và chẩn đoán điện để phân biệt nụ cười vui thích thật sự với các kiểu cười khác. Guillaume đã phân tích đầu của những người bị hành hình bằng máy chém để nghiên cứu cơ chế hoạt động của các Cơ mặt. Sau khi kéo các cơ mặt theo nhiều góc cạnh khác nhau nhằm ghi nhận những cơ nào tạo ra kiểu cười nào, ông phát hiện ra hai bộ cơ sau đây điều khiển nụ cười: cơ lớn ở xương gò má chạy hai bên mặt được nối với các khóe miệng và cơ mắt. Các cơ lớn ở xương gò má kéo miệng ra sau để lộ răng và làm má nở rộng, trong khi các cơ mắt kéo mắt ra sau,làm cho mắt híp lại và hằn lên “vết chân chim”. Việc tìm hiểu những cơ này rất quan trọng bởi vì các Cơ lớn ở xương gò má được điều khiển một cách có ý thức. Nói cách khác, chúng được dùng để tạo ra những nụ cười giả tạo khi con người giả và vui thích, cố ra vẻ thân thiện hoặc nhượng bộ. Riêng cơ mắt hoạt động độc lập với ý thức và bộc lộ những cảm xúc thật. Vì thế, nơi đầu tiên để kiểm tra sự chân thật của nụ cười là tìm những nếp nhăn ở khóe mắt.

Nụ cười tự nhiên tạo ra những nếp nhăn đặc trưng quanh mắt – những người không chân thật chỉ cười bằng miệng.

Ở nụ cười vui thích, không những khóe môi bị kéo lên mà cả các cơ quanh mắt cũng thu lại, trong khi ở nụ cười giả tạo thì chỉ có mỗi mỉm cười.

Các nhà khoa học có khả năng phân biệt nụ cười chân thật và nụ cười giả tạo bằng cách ứng dụng Hệ thống ghi mã các hoạt động của gương mặt (FACS) do giáo sư Paul Ekman thuộc Đại học California và tiến sĩ Wallace V Friesen thuộc Đại học Kentucky phát triển. Vì những nụ cười chân thật được tạo ra một cách vô thức nên chúng trông rất tự nhiên. Khi bạn thấy vui thích, các dấu hiệu truyền đến phần “xử lý cảm xúc” của não, làm các cơ quanh miệng cử động, hai má được nâng lên, tạo ra nếp gấp mắt và làm cho lông mày hơi hạ xuống.

Các nhà nhiếp ảnh yêu cầu bạn nói Cheese” bởi việc phát âm từ này giúp kéo các cơ lớn ở xương gò má ra sau. Nhưng nên nhớ rằng điều này tạo ra nụ cười giả tạo và làm cho bức ảnh trông không thật.

“Vết chân chim” cũng có thể xuất hiện ở những nụ cười giả tạo tinh vi. Lúc này, hai gò má chụm lại làm cho đôi mắt hơi khép lại và nụ cười trông như thật. Tuy nhiên, vẫn có những dấu hiệu giúp phân biệt nụ cười này với nụ cười chân thật. Ở một nụ cười chân thật, phần thịt giữa lông mày và mí mắt - tức là nếp che mắt - di chuyển xuống và đuôi lông mày hơi hạ thấp.

2. Mỉm cười là dấu hiệu phục tùng

Mỉm cười và cười thành tiếng thường được xem là dấu hiệu cho biết người nào đó đang vui. Khi chào đời chúng ta khóc, rồi bắt đầu mỉm cười lúc 5 tuần tuổi và biết cười thành tiếng vào giữa tháng thứ 4 và thứ 5. Trẻ con nhanh chóng nhận ra rằng, khóc thu hút sự chú ý của chúng ta và cười giữ chúng ta lại với chúng. Một cuộc nghiên cứu gần đây với loài tinh tinh – loài động vật linh trưởng gần con người nhất - cho thấy, nụ cười còn phục vụ cho một mục đích sâu xa hơn.

Để tỏ thái độ hung hăng, tinh tinh nhe răng nanh hàm dưới, cảnh báo rằng chúng có thể cắn. Ngay cả con người cũng thực hiện điệu bộ đó khi họ trở nên hung hăng bằng cách hạ thấp hoặc đưa môi dưới ra phía trước, bởi vì chức năng chủ yếu của môi dưới là làm vỏ bọc giấu hàm răng dưới. Con tinh tinh có hai kiểu cười: đầu tiên là gương mặt nhượng bộ dùng để thể hiện sự phục tùng đối với kẻ thống trị. Trong kiểu cười này - được gọi là “gương mặt sợ hãi” – miệng của tinh tinh mở ra, để lộ răng hàm dưới, các khóe miệng bị kéo ra sau và hạ xuống giống như điệu cười của con người.

Kiểu cười kia là “gương mặt khôi hài”. Răng nhe ra, các khóa miệng, khóe mắt bị kéo xếch lên và tạo ra âm thanh tương tự như tiếng cười của con người. Trong cả hai trường hợp, nụ cười đều được dùng làm điệu bộ phục tùng. Nụ cười thứ nhất diễn tả: “Tôi không phải là mối đe dọa vì như bạn thấy đấy, tôi sợ bạn”, còn nụ cười thứ hai cho biết: “Tôi không phải là mối đe dọa vì như bạn thấy đấy, tôi chẳng khác nào một đứa trẻ tinh nghịch”. Ánh trên bên trái là khuôn mặt của con tinh tinh khi lo lắng hoặc sợ bị tấn công hay gây thương tích. Lúc này, Cơ xương gò má của nó kéo các khóe miệng ra sau theo đường nằm ngang hoặc hướng xuống và các cơ ở mắt không di chuyển. Một người suýt bị xe buýt đụng phải trên đường cũng có nụ cười lo lắng như thế. Bởi vì đó là phản ứng sợ hãi, họ gượng cười rồi nói: “Chà... tôi suýt chết đấy!”.

Nụ cười của con người cũng có cùng mục đích như các loài động vật linh trưởng. Nụ cười báo hiệu cho người khác biết rằng bạn không đáng sợ và yêu cầu họ chấp nhận bạn ở bình diện cá nhân. Việc thiếu vắng nụ cười giải thích tại sao nhiều nhân vật có tính cách thống trị như Vladimir Putin, James Cagney, Clint Eastwood, Margaret Thatcher, Charles Bronson dường như lúc nào cũng trông như đang cáu bẳn hoặc hung hăng - đơn giản là vì họ không muốn trông có vẻ mềm yếu.

Các nghiên cứu trong phòng xử án cho thấy người nói lời xin lỗi kèm theo nụ cười sẽ nhận được hình phạt nhẹ hơn so với người không cười. Vì vậy, những lời bà dạy là rất đúng đắn!

3. Tại sao nụ cười dễ lan truyền?

Điều đáng chú ý về nụ cười là khi bạn mỉm cười với ai đó thì nụ cười ấy sẽ khiến họ mỉm cười đáp lại bạn, thậm chí khi cả hai người đều cười giả tạo.

Cuộc thử nghiệm do giáo sư ulf Dimberg thuộc trường Đại học Uppsala, Thụy Điển tiến hành đã cho thấy, suy nghĩ tiềm thức của con người trực tiếp điều khiển các cơ mặt. Bằng cách sử dụng thiết bị thu thập tín hiệu điện từ các sợi cơ, ông đã phân tích hoạt động của cơ mặt ở 120 người tình nguyện khi họ xem những bức ảnh chụp các gương mặt vui vẻ và giận dữ. Những người này được yêu cầu phản ứng lại những gì được nhìn thấy bằng cách tạo ra gương mặt khó chịu, mỉm cười hoặc bình thản. Đôi khi, họ được yêu cầu cố gắng tạo ra vẻ mặt đối lập với hình ảnh họ nhìn thấy - mỉm cười khi thấy bức ảnh cau mày hoặc ngược lại. Kết quả cho thấy những người tham gia không kiểm soát được hoàn toàn các cơ trên mặt. Với bức ảnh chụp một người giận dữ, yêu cầu họ cau mày đáp trả thì dễ nhưng khiến họ cười lại rất khó. Cho dù những người tình nguyện cổ kiểm soát các phản ứng tự nhiên của họ nhưng sự co giật của các cơ trên mặt đã cho thấy họ đang lặp lại y hệt những biểu hiện/nét mặt mà họ nhìn thấy, ngay cả khi họ cố làm khác đi.

Giáo sư Ruth Campbell thuộc trường University College London tin rằng có một “nơ-ron phản chiếu” trong bộ não kích hoạt bộ phận nhận biết các gương mặt, biểu hiện hay nét mặt, đồng thời tạo ra hiệu ứng phản chiếu tức thì. Nói cách khác, cho dù có nhận ra hay không thì chúng ta cũng tự động sao chép những biểu hiện trên gương mặt mà chúng ta nhìn thấy.

Đây chính là lý do tại sao mỉm cười thường xuyên là yếu tố quan trọng cần có trong kho ngôn ngữ cơ thể của bạn, ngay cả khi bạn không muốn. Việc bạn mỉm cười ảnh hưởng trực tiếp đến thái độ của người khác và cách họ đáp lại.

Khoa học đã chứng minh rằng bạn cười càng nhiều thì những người khác càng có phản ứng tích cực hơn đối với bạn.

Trong hơn 30 năm nghiên cứu quy trình mua bán và thương lượng, chúng tôi đã phát hiện ra rằng mỉm cười vào thời điểm thích hợp, chẳng hạn như trong giai đoạn thăm dò ban đầu của cuộc thương lượng sẽ tạo ra phản ứng tích cực từ cả hai phía. Điều đó sẽ đem lại những kết quả mỹ mãn và giúp đạt được doanh số bán hàng cao hơn.

4. Nụ cười đánh lừa bộ não như thế nào?

Khả năng giải mã nụ cười có vẻ như đã được “cài đặt” sẵn bên trong bộ não và trở thành một công cụ hỗ trợ có tính sống còn của con người. Bởi vì về cơ bản, mỉm cười là một dấu hiệu phục tùng, nó giúp người ta nhận ra người lạ đang tiếp cận có thái độ thân thiện hay hung hăng. Vào thời xa xưa, những người không được trang bị khả năng nhận biết này đều bị tiêu diệt.

Khi nhìn bức ảnh ở trang 98, có thể bạn sẽ nhận ra đây là nam diễn viên Hugh Grant. Lúc được yêu cầu miêu tả những cảm xúc của nam tài tử này, đa số mọi người đều cho rằng anh ta đang thoải mái và vui vẻ bởi vì rõ ràng gương mặt trong ảnh đang mỉm cười. Nhưng lúc quay ngược bức ảnh theo đúng hướng, người ta lại thấy hoàn toàn khác.

Chúng tôi đã cắt dán mắt và nụ cười của Grant để tạo ra gương mặt dễ ợ này. Nhưng như bạn thấy đấy, bộ não của bạn không những có thể nhận biết nụ cười ngay cả khi gương mặt bị đảo lộn mà còn có khả năng phân biệt nó với các bộ phận khác trên gương mặt, Điều đó chứng tỏ nụ cười có tác động mạnh mẽ đến chúng ta.

5. Tập cười giả tạo

Như chúng tôi đã nói, đa số mọi người không thể phân biệt một cách có ý thức nụ cười giả tạo với nụ cười chân thật. Hầu hết chúng ta đều hài lòng nếu ai đó mỉm cười với chúng ta - bất kể là chân thật hay giả tạo. Vì nụ cười làm tiêu tan hết ngờ vực nên nhiều người quan niệm một cách sai lầm rằng đó là điệu bộ a thích của những người nói dối. Cuộc nghiên cứu của Paul Ekman cho thấy khi người ta cố ý nói dối thì hầu hết mọi người, đặc biệt là đàn ông, sẽ mỉm cười ít hơn mọi khi, do họ nhận thấy việc mỉm cười thường được gán với lời nói dối. Nụ cười của người nói dối xuất hiện nhanh hơn nụ cười chân thật và giữ được lâu hơn, như thể họ đang đeo mặt nạ.

Ở nụ cười giả tạo, một bên gương mặt dường như cử động mạnh hơn bên kia, vì cả hai bên não đều cố làm cho nụ cười có vẻ chân thật. Nửa vỏ não chuyên về các biểu hiện trên gương mặt nằm ở bán cầu não phải gửi các tín hiệu đến nửa trái cơ thể. Kết quả, những cảm xúc giả tạo trên gương mặt được thể hiện ở phía bên trái nhiều hơn bên phải. Trong nụ cười chân thật, do cả hai bán cầu não điều khiển hai bên gương mặt nên chúng hoạt động đồng bộ.

6. Những kẻ buôn lậu ít mỉm cười hơn

Vào năm 1986, Cục Hải quan Úc nhờ chúng tôi đưa ra một chương trình nhằm làm tăng các vụ bắt giữ hàng lậu và ma túy nhập lậu vào Úc. Cho đến lúc đó, các nhân viên thực thi pháp luật vẫn cho rằng những người đang nói dối hoặc đang chịu áp lực cười nhiều hơn. Sau khi phân tích một bộ phim về những người được yêu cầu nói dối, chúng tôi thấy điều ngược lại. Khi người ta nói dối, họ mỉm cười ít hơn hoặc gần như không mỉm cười, bất kể họ thuộc nền văn hóa nào. Ngược lại, những người vô tội và nói thật tăng tần số mỉm cười khi họ thành thực. Vì mỉm cười có nguồn gốc từ sự phục tùng nên những người vô tội cố gắng xoa dịu những người buộc tội họ, trong khi những người nói dối chuyên nghiệp ít cười và ít bộc lộ các dấu hiệu cơ thể khác. Tương tự, khi một chiếc xe cảnh sát dừng kế bên xe bạn tại giao lộ, cho dù bạn không phạm luật thì sự hiện diện của cảnh sát cũng đủ khiến bạn có cảm giác mình đã phạm luật nên bạn bắt đầu mỉm cười. Điều này cho thấy cười giả tạo là điệu bộ có ý thức, do vậy, cần phải xem xét nó trong ngữ cảnh xuất hiện.

Như bạn thấy đó, có những điều tưởng chừng như vô cùng đơn giản nhưng lại bộc lộ rất nhiều phải không nào? Thực tế là nụ cười mang lại sức mạnh rất kỳ diệu: nó giúp bạn sống lâu hơn, tăng cường hệ thống miễn dịch hay giảm đau,... Nhiều người coi việc mỉm cười chỉ đơn giản là một phản ứng đơn giản đối với những điều mang lại niềm vui hoặc đôi khi là để xã giao. Điều này đúng, nụ cười có thể coi là một lựa chọn có ý thức, có chủ đích, bạn có thể quyết định xem có nên cười hay không, nhưng hầu như lại không thể quyết định được độ chân thực trong mắt người khác. Tất nhiên là đối với mỗi một nụ cười sẽ mang những sắc thái, ý nghĩa cũng như những tác động nhất định. Bài viết này chỉ đơn thuần mong muốn chia sẻ những cái nhìn đa chiều hơn đối với nụ cười,  rằng nó có ý nghĩa của riêng mình. Điều đó biết đâu sẽ khiến cuộc sống của bạn vui vẻ hơn, tích cực hơn.

Hình ảnh: Kiều Oanh

--------------------------------------------------

Theo dõi fanpage của Bookademy để cập nhật các thông tin thú vị về sách tại link: Bookademy

(*) Bản quyền bài viết thuộc về Bookademy - Ybox. Khi chia sẻ hoặc đăng tải lại, vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ "Tên tác giả - Bookademy." Các bài viết trích nguồn không đầy đủ cú pháp đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.