Trước đây, mọi người thường quan niệm rằng họ chỉ cần thành thạo một nghề duy nhất là đã có thể nuôi sống bản thân và gia đình đến hết đời. Họ cũng hầu như không bao giờ di cư mà chỉ sống tại một một ngôi nhà, một vùng đất mà thôi. Nhưng xã hội và thị trường việc làm ngày nay đã hoàn toàn khác.

Chúng ta không còn làm một công việc cả đời nữa. Chúng ta phải đối mặt với những vụ sa thải không thể đoán trước hay những thay đổi về yêu cầu công việc, bắt buộc chúng ta phải liên tục cập nhật thông tin và tham gia các khóa học tại chức ngay cả khi đã ra trường. Những ngành nghề được coi là ổn định trong những thế kỷ trước đang dần dần thu hẹp hay biến mất trong thời đại kỹ thuật số có nhiều biến động ngày nay. Các công việc chuyên môn đã, đang và sẽ bị đe dọa bởi chính những sáng kiến của chúng ta: báo điện tử đã thay thế cho rất nhiều báo giấy, công cụ dịch thuật của Google ngày càng được nâng cấp sẽ dẫn tới việc nghề phiên dịch bị coi là thừa thãi. Rồi những con rô bốt thông minh sẽ giúp bác sĩ phẫu thuật bệnh nhân, giúp nông dân trồng trọt hay giúp các nhà hàng nấu ăn. Và rồi cuộc sống đưa đẩy chúng ta đến những vùng đất mới với những thành phố, quốc gia hay châu lục khác nhau.

Trước đây, chặng đường của mỗi người là tương tự như nhau: học tiểu học – trung học – đại học – những người “cao siêu” thì học lên cao học – rồi ra trường – kiếm việc làm – lập gia đình. Sơ yếu lý lịch hồi đó không cần thiết lắm, vì cái nào chắc hẳn cũng giống cái nào. Có lẽ điều làm nên sự khác biệt duy nhất là bảng điểm, vì thế nên cha mẹ luôn nhắc nhở con cái phải học thật giỏi, có điểm cao thì mới có được công việc nhàn hạ lương cao. Nhưng thời nay, công việc ổn định không còn là tiêu chí số một của giới trẻ nữa. Họ muốn thử sức mình trong các công việc khác nhau, tại những công ty khác nhau, ở các miền đất khác nhau. Đối thủ cạnh tranh của họ không chỉ giới hạn là những người học cùng khóa, cùng trường hay cùng thành phố nữa, mà đôi khi họ cũng phải cạnh tranh với những con người từ khắp thế giới. Cuộc sống giờ đây đang thay đổi hằng ngày, hằng giờ một cách chóng mặt.

Khi còn bé, chúng ta sống trong những câu chuyện cổ tích với các chàng bạch mã hoàng tử, các nàng công chúa xinh đẹp hay các mụ phù thủy quái ác. Chúng ta sống trong một thế giới màu hồng, nơi luôn cho ta hạnh phúc, nơi những điều tốt đẹp luôn chiến thắng những điều xấu xa. Khi đã hiểu biết hơn về thế giới, chúng ta nhận thấy rằng, khác với những nhân vật không bao giờ thay đổi, con người trong thế giới thật liên tục có những đổi thay. Đến khi đủ lớn để rời khỏi vòng tay che chở của bố mẹ, chúng ta sẽ phải biết được mình là ai, mình muốn làm gì, ý nghĩa cuộc sống của mình là gì.

Vì sao chúng ta cần tìm kiếm niềm đam mê cho bản thân? Hãy tưởng tượng rằng bạn đang sống một cuộc sống “không có ý nghĩa”. Bạn làm công việc bạn không thích hay thậm chí là rất ghét. Không có gì làm cho bạn thích thú và bạn không có động lực để đi tiếp. Bạn thực hiện những hoạt động trong ngày thiếu cảm xúc như một con rô bốt. Đây có thể sẽ là hình ảnh cuộc sống của bạn nếu bạn không nhận thức được niềm đam mê và sở thích của mình. Cũng như cái xác không hồn, con người không có niềm đam mê cảm thấy cuộc sống của họ thật vô vị. Những tệ nạn xã hội cũng thường nảy sinh khi có chiếc bóng của sự buồn tẻ, chán nản hay thờ ơ. Nhưng tình yêu với cuộc sống sẽ trở lại khi chúng ta tìm thấy được động lực sống cho bản thân. Để có thể tìm được thành phố hay đất nước phù hợp với con người bạn, bạn phải hiểu rõ niềm đam mê cũng như mục đích sống của mình. Có được ý thức về bản thân là nền tảng căn bản cho sự thành công.

ĐỨC

Thuở bé, mình cảm thấy bị lạc lõng và không biết nên làm gì với cuộc sống của mình, vì khi mới lên năm, mình đã từ Hà Nội chuyển sang Cộng Hòa Séc sinh sống. Hồi mới sang, mình hoàn toàn không nhận thức được mình đang ở đâu và ngôn ngữ mới lạ làm cho đầu mình rối mù. Đến tận năm lên chín, mình vẫn không có một sở thích hay niềm đam mê nào hết. Mình nhớ một hôm, trong buổi dã ngoại với lớp, cô giáo bảo học sinh vẽ lên giấy ước mơ của chúng mình. “Các em muốn trở thành ai khi lớn lên?” cô hỏi. Ngồi suy nghĩ một lát, mình vẽ một cầu thủ bóng đá: một phiên bản của Đức khi lớn lên, đứng cạnh một quả bóng. Khi chúng mình vẽ xong, cô giáo chụp ảnh cho mỗi bạn cùng với các bức vẽ và bảo chúng mình giữ các bức ảnh lại làm kỷ niệm, để sau này xem lại. Gần hai mươi năm sau nhìn lại bức hình, mình mới thấy hồi đó mình mới ngây thơ làm sao. Vì hồi đó mình hoàn toàn không đi đá bóng và không thể biết được mình có thích đá bóng hay không nữa. Ai cũng có những ước mơ. Nhưng sự khác biệt giữa những ước mơ mơ hồ và những ước mơ thiết thực chính là một kế hoạch chuẩn bị tốt.

Giải đáp được các câu hỏi “Bạn là ai?”, “Bạn muốn gì?”, “Mục đích sống của bạn là gì?” và “Điều gì làm cho bạn hạnh phúc?” sẽ giúp bạn tiến gần hơn tới hình tượng mơ ước của bản thân. Theo nghiên cứu của công ty tư vấn quản lý hiệu suất toàn cầu Gallup, chỉ hơn 10% dân số thế giới thực sự tận tâm với công việc của họ. Điều này cho chúng ta thấy là, phần lớn người dân trên thế giới chỉ làm việc với mục đích kiếm tiền. Hoặc có một số người đã có đủ tiền chi tiêu sử dụng công việc để che giấu cuộc sống nhàm chán và thiếu niềm đam mê. Họ coi sự bận rộn và những khoản tiền họ kiếm được hằng tháng như mức thang đánh giá cho sự thành công và họ quên mất đi một điều rằng, thành công trong cuộc sống không thể thiếu niềm hạnh phúc.

Có những người cố tình né tránh cuộc sống buồn tẻ của mình bằng cách đi nhậu nhẹt rồi say xỉn sau mỗi ngày làm việc. Nhưng cách giết thời gian này thật ra chỉ mang lại cho họ hai thứ: các hóa đơn sau các cuộc nhậu và bệnh tật thi nhau nảy sinh. Những người khác muốn lấp đi sự trống trải trong cuộc sống của mình bằng cách đi chu du khắp nơi mà không có mục đích nhất định. Họ nghĩ rằng mỗi con dấu nhập cảnh hay mỗi cái nhãn thị thực sẽ chứng tỏ với người khác rằng họ là một người thú vị. Nhưng những chuyến đi sẽ không có ý nghĩa lớn nếu không giúp chúng ta nhận thức được chúng ta là ai và đam mê của chúng ta là gì.

ĐỨC

Chẳng hạn như mình đã tìm thấy những lợi thế và nhược điểm của bản thân sau khi đi đến 40 quốc gia khác nhau. Những trải nghiệm với các hoạt động, các kỳ học hay những đợt thực tập đa dạng đã giúp mình biết được mình thích gì và không thích gì. Theo mình thì bằng cách thử thách giới hạn của bản thân và vượt qua khó khăn, cũng như những sự cay đắng và cái mép của vùng an toàn, bạn sẽ biết rõ hơn mình là ai.

Càng biết được sớm đam mê của mình, bạn sẽ càng có nhiều thời gian để hoàn thiện những kỹ năng cần thiết để thực hiện chúng. Mặc dù không phải ai cũng tìm thấy niềm đam mê của bản thân khi vẫn là một đứa trẻ như cầu thủ bóng đá Leo Messi, ca sĩ Justin Bieber hay diễn viên chính trong phim Ở nhà một mình Macaulay Culkin. Điều quan trọng là bạn nên bắt đầu tìm cho mình niềm đam mê ngay từ bây giờ nếu vẫn chưa biết rõ về mục đích sống của bản thân.

Niềm đam mê cũng không nhất thiết phải làm cho bạn hạnh phúc 24 tiếng mỗi ngày và bảy ngày trong tuần, nhưng đó là những gì bạn sẵn sàng chịu đau khổ và hy sinh để thực hiện. Thực ra, niềm đam mê trong tiếng Latin (“passio”) vốn có nghĩa là “chịu đựng”.

HƯƠNG

Một khi làm công việc bạn đam mê, bạn sẽ không nghĩ đến thù lao cho công sức mình bỏ ra. Hãy thử nghĩ xem: công việc gì khiến bạn vui vẻ làm ngay cả khi không nhận được một đồng xu nào? Nếu công việc hiện tại của bạn chưa đáp ứng được yêu cầu này, hãy đăng ký tham gia một hoạt động tình nguyện giúp bạn có kinh nghiệm trong lĩnh vực bạn thực sự muốn làm. Chẳng hạn như mình đã tìm ra niềm đam mê của bản thân trong khi làm tình nguyện cho một tổ chức tài chính vi mô tại Buenos Aires, Argentina. Tổ chức đó giúp đỡ phụ nữ nghèo ở ngoại ô có được vốn đầu tư cho các ý tưởng kinh doanh của họ. Mình tin rằng việc tạo ra những cơ hội phát triển là món quà tuyệt vời nhất mà bạn có thể tặng cho bất cứ ai. Vì lý do này nên giờ đây, mình luôn tham gia vào các hoạt động nhằm giúp đỡ người khác đạt được ước mơ của họ.

LINH

Dự án Hộ Chiếu Xanh Đi Quanh Thế Giới cho chúng mình thấy rằng niềm đam mê không ngại khoảng cách và sự khác biệt giữa các múi giờ. Trong vòng một năm trở lại đây, chúng mình thường xuyên lên lịch những buổi nói chuyện giữa ba người sinh sống tại ba quốc gia khác nhau để bàn bạc về dự án. Vừa ăn tối xong, mình mở Skype ra ngay để nói chuyện với Hương vừa thức dậy và Đức vừa đi tập thể dục về. Những sự hy sinh nhỏ như vậy cũng rèn luyện cho chúng mình tính kỷ luật cao, để chúng mình có thể hoàn thành mọi công việc một cách xuất sắc.

ĐỨC

Mình đam mê công việc hiện tại của mình tới mức mà mình coi nó như một sở thích của bản thân. Mình đã may mắn có được một công việc mà mình sẵn sàng làm đến tối khuya, đi công tác dài ngày và chi trả những khoản chi tiêu liên quan đến công việc. Có những lần mình tình nguyện mua vé máy bay từ Thượng Hải về Việt Nam để gặp gỡ đối tác. Các bạn có nhớ câu nói bất hủ: “Hãy chọn công việc bạn yêu thích và như vậy bạn sẽ không phải làm việc một ngày nào trong đời” không? Mình đã may mắn có được một công việc như thế.

Sơ đồ Venn

Có nhiều bạn trẻ khi sắp ra trường vẫn phân vân không biết rõ niềm đam mê hay mục đích sống của họ là gì, họ nên làm gì để vẫn giữ được nhiệt huyết sau mười hay hai mươi năm nữa.

Nhiều người cho họ lời khuyên: “Hãy đi theo niềm đam mê của mình! Hãy đi theo trái tim mình!” Nhưng nếu họ không biết mình muốn gì hay cần gì thì làm sao họ có thể đi theo những thứ mà ngay đến cả trong suy nghĩ họ còn không thể tưởng tượng ra? Mặt khác, nếu để sự phân vân trì hoãn những quyết định, họ cũng sẽ không bao giờ tìm được niềm đam mê đích thực cho bản thân.

   ------------